19.1 Inleiding

De onderneming is een centraal begrip in het mededingingsrecht. Omdat het mededingingsrecht een van de aandachtspunten is voor de notaris bij het uitvoeren van zijn kerntaken, zoals het redigeren van contracten, statuten of reglementen, is het navolgende geen weergave van het proces dat hij volgt om een transactie te begeleiden, maar veeleer een beschrijving en praktische uitleg, met als doel dat de notaris zich ervan bewust wordt dat een transactie mededingingsrechtelijke aspecten kan hebben die bijzondere aandacht vragen. Denk aan het opnemen van bepaalde clausules in contracten en reglementen, de voorbereiding van een fusie of het verkrijgen van zeggenschap in een onderneming, of het ontvangen van subsidies of andere steun van de overheid door een onderneming. Overtreding van voorschriften van mededingingsrecht kan vergaande gevolgen hebben, zoals civielrechtelijke nietigheid van contracten, het ongedaan moeten maken van fusies en deelnemingen, bestuursrechtelijke boetes, of het risico dat verleende (reeds bestede) subsidies door de overheid van een onderneming worden teruggevorderd.

Ondernemingen concurreren op markten. Daar gelden economische ‘wetten’. Het mededingingsrecht, dat bescherming van marktwerking en het voorkomen van concurrentievervalsing beoogt, is sterk economisch georiënteerd. Bij de toepassing van dat recht wordt veelvuldig gebruik gemaakt van economische analysemethoden en technieken (marktmodellen). Daarom wordt hierna begonnen met een schets van de economische achtergrond, waarop later steeds zal worden teruggegrepen (onderdeel 19.2). Vervolgens zullen in onderdeel 19.3 algemene onderwerpen worden behandeld, zoals de afbakening van de werkingssfeer van het Nederlands en EU-mededingingsrecht. Daarna komen de kernthema’s van het mededingingsrecht aan de orde: eerst de kartellen (onderdeel 19.4),