4.3 De samenleving eindigt anders dan door overlijden

4.3.1 Wanneer is de samenleving geëindigd?

Net zoals het, anders dan bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap, onduidelijk kan zijn wanneer het ongehuwd samenwonen begint, kan het ook onduidelijk zijn wanneer de samenwoning eindigt.

Het is aan te bevelen om in het samenlevingscontract op te nemen dat er een vermoeden van beëindiging van de samenwoning bestaat in de volgende situaties:
– partijen staan in de Basisregistratie Personen niet langer op hetzelfde adres ingeschreven;
– partijen zijn schriftelijk met elkaar overeengekomen de relatie of de samenleving te beëindigen;
– een partij heeft bij aangetekend schrijven aan de andere partij te kennen gegeven de samenleving als geëindigd te beschouwen;
– partijen zijn blijkens een gedateerde en ondertekende schriftelijke overeenkomst overgegaan tot verdeling van alle aan hen gezamenlijk toebehorende goederen;
– een partij is gehuwd, dan wel een geregistreerd partnerschap aangegaan, met een derde.

De formulering bij het tweede gedachtestreepje laat ruimte voor de situatie dat partijen niet langer een (affectieve) relatie hebben, maar wel in dezelfde woning blijven wonen.
De aangetekende brief van het derde gedachtestreepje kan goede diensten bewijzen als een partij moet aantonen dat de samenwoning beëindigd is, bijvoorbeeld om in aanmerking te komen voor andere woonruimte (mate van urgentie).
Bij het vijfde gedachtestreepje valt op te merken dat, als partijen niet met derden maar met elkaar huwen of een geregistreerd partnerschap aangaan, het samenlevingscontract uiteraard ook eindigt (zie onderdeel 4.5.3) maar de samenwoning (hopelijk) niet.

Omgekeerd laten zich ook situaties denken, waarin partijen ‘tegen hun zin’ uit elkaar zijn; denk aan werken in het buitenland of aan de situatie van opname in een verzorgingsinstelling. Het kan wel degelijk de bedoeling zijn dat het samenlevingscontract in die situatie blijft gelden. Ook de successiewetgever heeft deze situatie voor wat betreft de opname in een verpleeghuis en verzorgingshuis onder ogen gezien, zie art. 1a SW, nader toegelicht in onderdeel 4.1.3.

4.3.2 Voortgezette bewoning van het huis

Allereerst is het goed om te bepalen dat iedere partij na het einde van de samenwoning het recht heeft om gedurende een bepaalde periode (meestal wordt gekozen voor drie maanden) in de gezamenlijk bewoonde woning te blijven wonen. Dit woonrecht is er ook als de woning aan de andere partner toebehoort. Ongetwijfeld niet de meest gezellige situatie, maar hiermee wordt in elk geval voorkomen dat een partner zonder meer op straat kan worden gezet. Na het verstrijken van deze ‘afkoelperiode’ moet worden beslist wie in het huis mag blijven wonen. Is er sprake van een huurhuis, dan moet worden gekeken wie de huur voortzet. Als de partners het huis samen huren, of als er sprake is van medehuurderschap (zie onderdeel 4.2.6.1), dan hebben ze beiden in principe evenveel recht om de huur voort te zetten. Komen de ex-partners er zelf niet uit, dan kan de beslissing van de kantonrechter worden ingeroepen. Is er sprake van een woning die aan één van de partners toebehoort, dan zal de andere partner in principe na drie maanden het veld moeten ruimen.

Op zich is het overigens denkbaar om een regeling op te nemen met de strekking dat de kantonrechter op grond van redelijkheid en billijkheid kan bepalen dat de niet-eigenaar de bewoning van de aan de ex-partner toebehorende woning tegen een redelijke vergoeding voortzet. In de praktijk blijken samenwoners evenwel niet veel te voelen voor een dergelijke regeling.

Als de woning aan beide partners toebehoort, zal de vraag of de bewoning wordt voortgezet en zo ja, door wie, afhangen van de vraag wat er met de woning gebeurt: zie daarover verder onderdeel 4.3.5.

4.3.3 Bijdrage aan verhuis- en herinrichtingskosten

Overeengekomen kan worden dat de partner die in de voormalige gezamenlijke woning blijft wonen een naar redelijkheid en billijkheid vast te stellen bijdrage levert aan de verhuis- en herinrichtingskosten van de andere partner. Komen de ex-partners er niet uit, dan kan de kantonrechter het te betalen bedrag vaststellen.

De vertrekkende partner heeft weliswaar recht op de helft van de inboedel, maar zal moeten verhuizen en de nieuwe woning moeten stofferen: een dure hobby, die niet kan worden betaald met het bedrag dat van de achterblijvende ‘ex’ is verkregen voor de tweedehands vloerbedekking en gordijnen in de oude woning.
Deze verhuiskostenregeling, ook wel oneerbiedig aangeduid als ‘oprotpremie’, is een typisch voorbeeld van een regeling die partners ‘in vredestijd’ zonder meer gewenst achten, maar door de partner aan wie later daadwerkelijk een betalingsverplichting wordt opgelegd zeker niet meer met warme gevoelens wordt bezien.
De dossierbehandelaar zal merken dat partners hier regelmatig een schuldbeginsel willen introduceren, in die zin dat er geen betalingsverplichting is als de vertrekkende partner zelf de relatie verbroken heeft: niet aan beginnen, omdat nooit objectief kan worden vastgesteld aan wie het te wijten is dat een relatie op de klippen loopt (‘de nieuwe vriend of vriendin zou er niet zijn gekomen als de relatie met de oude goed zou zijn geweest’).
Uiteraard is het mogelijk te regelen dat de vergoeding alleen aan de orde is als de samenleving minstens een bepaalde periode, bijvoorbeeld twee jaar, heeft geduurd; anderzijds zal ook zonder een dergelijke specifieke regeling bij de vaststelling van de hoogte van de vergoeding naar redelijkheid en billijkheid ongetwijfeld ook de duur van de verbroken relatie in aanmerking worden genomen.

4.3.4 Verdeling gemeenschappelijke bezittingen (algemeen)

De aanwezige goederen die aan de partners tezamen toebehoren zullen moeten worden verdeeld. Er is sprake van een eenvoudige gemeenschap als bedoeld in Titel 3.7 van het Burgerlijk Wetboek, zodat ieder van hen ingevolge het bepaalde in art. 3:178 lid 1 verdeling kan vorderen; na het einde van de samenwoning verzet de aard van de gemeenschap zich daar niet meer tegen. Regelingen in het samenlevingscontract moeten natuurlijk voorkomen dat de ex-partners zich voor de verdeling tot de rechter moeten wenden.

Allereerst behoeven niet te worden verdeeld de goederen waarvan de partners uitdrukkelijk hebben vastgelegd dat ze aan een partner in privé toebehoren. De goederen waarvan de partners hebben afgesproken dat ze bij uiteengaan ‘voor niets’ mogen worden meegenomen, worden om niet aan de desbetreffende partner toegedeeld. Over die twee categorieën goederen – zie ook onderdeel 4.2.5.2 – zal dus geen discussie ontstaan. De ex-partners zijn dan achteraf toch vaak blij dat ze dat ‘lijstje’, waarover eerst wat lacherig werd gedaan, uiteindelijk toch hebben gemaakt.

Met betrekking tot goederen die aan partijen samen toebehoren en niet om niet aan een van hen worden toegedeeld – in de praktijk meestal de inboedel en de vervoermiddelen, over banksaldi ontstaat over het algemeen niet veel discussie – is het verstandig om een regeling op te nemen voor de waardebepaling. De waarde van de te verdelen goederen zal door partijen in onderling overleg worden vastgesteld, en bij gebreke daarvan door één of meer deskundigen die worden aangewezen door de partijen of, als ze ook daarover geen overeenstemming kunnen bereiken, door de kantonrechter.

Gezien de diverse bewijsregelingen in het samenlevingscontract zal bij uiteengaan meestal wel duidelijk zijn welke goederen verdeeld moeten worden, zodat de discussie zich toespitst op de waarde van het te verdelene.
Wat is de koelkast, nieuw gekocht voor € 500,- en met een verwachte levensduur van tien jaar, na twee jaar nog waard? De ex-partner bij wie de koelkast blijft staan zal zich op het standpunt stellen dat de ‘Joop koopt alles-waarde’ € 25,- beloopt, de andere partner zal zich baseren op een afschrijving van € 50,- per jaar en dus op basis van € 400,- willen afrekenen. De oplossing voor het dilemma is het inschakelen van de juiste deskundige, in dit geval dus de handelaar in tweedehands witgoed die ongetwijfeld kan aangeven wat een dergelijke koelkast bij hem in de verkoop zou moeten opbrengen.

Aan de verdeling van de woning kleeft een aantal specifieke aspecten, die hierna in onderdeel 4.3.5 aan de orde worden gesteld.

4.3.5 Verdeling gemeenschappelijke woning

Als de woning aan beide partners samen toebehoort hebben ze – ook als ze niet ieder voor de helft eigenaar zijn – in beginsel beiden evenveel recht op toedeling van de woning. Het is mogelijk om te bepalen dat een van de partners een voorkeursrecht op toedeling heeft, maar dat gebeurt vrijwel nooit omdat op het moment van het sluiten van het samenlevingscontract niet valt te voorzien hoe de situatie zal zijn in geval van een onverhoopte ‘scheiding’.

In de praktijk komt een dergelijke regeling alleen voor als een van de partners een bijzondere band met het huis heeft, denk bijvoorbeeld aan de situatie dat de partners tezamen de ouderlijke woning van een van hen van de ouders hebben overgenomen.

Aannemend dat er geen bijzondere regeling is getroffen, zijn er in feite drie mogelijkheden wat betreft het huis:

1. Geen van de gewezen partners wil (of kan) het huis overnemen; in dat geval worden de partners verplicht om het huis samen te koop aan te bieden.

Dit lijkt vanzelfsprekend, maar is het niet. Blijkens art. 3:170 lid 3 zijn de ex-partners alleen tezamen beschikkingsbevoegd. Wie ooit de situatie heeft meegemaakt dat een ex-partner die geen geld nodig heeft geen medewerking verleent aan de verkoop met het uitsluitende oogmerk om de andere ex-partner, die het aandeel in de verkoopopbrengst juist wel hard nodig heeft, dwars te zitten, weet dat een bepaling als deze onder omstandigheden goede diensten kan bewijzen.

2. Het huis wordt aan een van de gewezen partners toegedeeld, onder de verplichting om de ander diens aandeel in de overwaarde uit te betalen en te zorgen dat deze door de bank wordt ontslagen uit de aansprakelijkheid voor de hypotheekschuld; ook eventuele verplichtingen wegens de inbreng van eigen geld in de woning (zie onderdeel 4.2.6.2.4) moeten worden afgewikkeld.

Het ontslag uit de hoofdelijke aansprakelijkheid is buitengewoon belangrijk. De notaris moet erop toezien dat gewaarborgd is dat de partner die geen eigenaar van het huis meer is door de bank niet meer tot betaling kan worden aangesproken. De bank zal deze tweede schuldenaar evenwel alleen willen ‘loslaten’ als de partner die het huis overneemt zelf voldoende financieel verhaal biedt. In feite betekent dit dus dat de woning alleen kan worden overgenomen door een partner die een inkomen heeft dat toereikend is om de woonlasten te kunnen voldoen. Het behoeft nauwelijks betoog dat het ontslag uit de hoofdelijke aansprakelijkheid juist in deze tijd een moeizame aangelegenheid kan zijn waardoor ex-partners tot in lengte van dagen financieel aan elkaar vast blijven zitten. Zie bijvoorbeeld Rb. Overijssel 19 oktober 2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:4004, besproken in Notamail 2016-282, waar de vrouw werd verplicht om de aan haarzelf toebehorende woning te verkopen opdat haar ex-partner kan worden ontslagen uit de hoofdelijke aansprakelijkheid voor de gezamenlijke hypotheekschuld, en recenter in gelijke zin Rb. Rotterdam 29 mei 2019, ECLI:NL:RBROT:2019:4604, besproken in Notamail 2019-130, en Rb. Rotterdam 8 januari 2020, ECLI:NL:RBROT:2020:72, besproken in Notamail 2020-16.
Op zich is het wel mogelijk om de woning aan een ex-partner toe te delen zonder dat de ander uit de hoofdelijke aansprakelijkheid voor de hypotheekschuld wordt ontslagen, maar dan dient de notaris de ‘ex’ die aansprakelijk blijft wel uitdrukkelijk op de daaraan verbonden risico’s te wijzen. Zie de uitspraak van de Kamer van toezicht te Leeuwarden van 12 januari 1998, besproken door W.A.M. Jacobse in WPNR 6334 (1998), waaruit het volgende citaat: ‘De Kamer overweegt dat de notaris, juist in een geval als dit, partijen heel nadrukkelijk op de risico’s van een dergelijke verdeling moet wijzen. Dit kan bijvoorbeeld door over het voortduren van de aansprakelijkheid een mededeling in (de, toevoeging PB) verdelingsakte op te nemen of door hierop te wijzen in de volmacht of in de een en ander begeleidende brief.’
In de huidige tijd zal een dergelijk risico met name ook daarin bestaan dat het voortdurend medeschuldenaarschap een desastreuze uitwerking kan hebben op het moment dat de andere partner de aanschaf van een nieuwe woning wil financieren en in dat kader aan de bank moet opgeven voor welke bestaande verplichtingen een aansprakelijkheid bestaat.
Kortom, aan de zorgplicht van het notariaat worden op dit punt – terecht – hoge eisen gesteld.

3. Beide gewezen partners maken aanspraak op het huis; als ze er samen niet uitkomen, dient de kantonrechter te beslissen wie het meest voor toedeling in aanmerking komt, waarbij alle feitelijke factoren (kinderen, huisdieren, werkplek etc.) worden meegewogen. Uiteraard zal degene aan wie de woning wordt toegedeeld de onder 2. omschreven verplichtingen moeten nakomen.

Als de woning aan één van de voormalige partners wordt toegedeeld, is vervolgens nog een aandachtspunt wie de kosten daarvan voor rekening dient te nemen. Enerzijds kan men verdedigen dat sprake is van verdeling van een onverdeeldheid, zodat beide deelgenoten naar rato van hun deelgerechtigdheid aan de kosten moeten bijdragen, anderzijds kan men, aangezien het een woning betreft, ook het ‘kosten koper’-principe huldigen. Blijkens Notafax 2004, 182 besliste de Rechtbank te Utrecht op 19 mei 2004 in laatstbedoelde zin. In het model-samenlevingscontract is er ook voor gekozen om de kosten van de verdeling voor rekening van de verkrijger te brengen.

We hebben het dan in principe over de kosten van de notariële akte van verdeling en over de kadastrale kosten. Als overdrachtsbelasting wordt geheven, komt die ook voor rekening van de verkrijger. Over het algemeen zal een beroep kunnen worden gedaan op de vrijstelling van art. 15 WBR, maar dat geldt niet als de eigendomsverhouding buiten de 60/40-bandbreedte valt (zie onderdeel 4.2.6.2.1) of als er geen sprake is geweest van een gezamenlijke verkrijging (zie onderdeel 4.2.6.2.5).

4.3.6 Alimentatie

Zoals al in onderdeel 4.1.2 opgemerkt, is een van de grote verschillen tussen het huwelijk/geregistreerd partnerschap enerzijds en het ‘wilde’ samenwonen anderzijds dat er in laatstbedoelde situatie tussen de gewezen partners geen recht bestaat op alimentatie, tenzij dat uitdrukkelijk wordt overeengekomen.

De Hoge Raad bepaalde op 9 januari 1987 (ECLI:NL:HR:1987:AJ3784, NJ 1987/927) dat uit samenwonen als zodanig geen alimentatieplicht voortvloeit. Uit onder meer Rechtbank Utrecht 7 november 2007, ECLI:NL:RBUTR:2007:BB8278, valt af te leiden dat alimentatie-afspraken tussen ex-samenwoners geldig en afdwingbaar zijn. Na een andersluidende uitspraak van Rb. Midden-Nederland van 26 juni 2013 (ECLI:NL:RBMNE:2013:7125), die oordeelde dat de rechter alleen alimentatie kan vaststellen als de alimentatieplicht is gebaseerd op de wet en niet – zoals bij samenwoners – op een overeenkomst, heeft Rb. Rotterdam (24 februari 2016, ECLI:NL:RBROT:2016:1139), in hoger beroep bevestigd door Hof Den Haag 20 december 2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:4299, aangegeven dat de rechter wel degelijk een rol heeft bij geschillen naar aanleiding van een in een samenlevingsovereenkomst overeengekomen alimentatieregeling. 
Uiteraard hebben de kinderen wel alimentatie-aanspraken jegens hun ouders, dat is alleen afhankelijk van de vraag of er een juridisch ouderschap is en niet van de wijze waarop de ouders hun relatie juridisch hebben vormgegeven.

Partners die allebei fulltime werken zullen over het algemeen weinig behoefte hebben aan een alimentatie-afspraak. Als één van tweeën een ‘carrièrebreuk’ lijdt wordt dat anders. Daarom wordt vaak overeengekomen dat onder omstandigheden (toetsing aan draagkracht en behoefte) alimentatie tussen de gewezen partners moet worden betaald als er uit de relatie kinderen in leven zijn. Zie ook onderdeel 4.2.4: als wordt overeengekomen dat het krijgen van kinderen, of een andere vorm van ‘carrièrebreuk’, een verplichting tot verrekening van overgespaard inkomen doet ontstaan, dan is de alimentatie daarop een min of meer logisch vervolg.

Als alimentatie wordt overeengekomen, is het aan te bevelen om niet alleen, zoals gebruikelijk was, te verwijzen naar de artikelen 1:157 tot en met 1:160. In een dergelijk geval werd namelijk een verzoek tot wijziging van de alimentatie met een beroep op art. 1:401 afgewezen door de Rb. Zeeland-West-Brabant (8 juli 2015, ECLI:NL:RBZWB:2015:4426). De rechtbank oordeelde dat art. 1:401 beperkt is tot overeenkomsten houdende een regeling van een op de wet gegronde verplichting tot levensonderhoud en dus niet van toepassing is op de onderhavige – op een overeenkomst gebaseerde – onderhoudsverplichting waarin niet expliciet is voorzien in de mogelijkheid tot wijziging. Dit zou anders zijn geweest als in het samenlevingscontract (ook) naar art. 1:401 zou zijn verwezen. Deze uitspraak – waarbij men overigens zijn bedenkingen kan hebben als de zaak vanuit de partijbedoeling wordt benaderd – is in elk geval aanleiding geweest om het model samenlevingscontract in die zin aan te passen dat de verwijzing naar de artikelen 1:157 tot en met 1:160 te vervangen door een verwijzing naar ‘alle bepalingen in het Burgerlijk Wetboek omtrent alimentatie na echtscheiding’.

Als ongehuwde partners alimentatie overeenkomen (ook als dat pas ter gelegenheid van de ‘scheiding’ gebeurt en niet reeds eerder in een samenlevingscontract), is deze voor de inkomstenbelasting aftrekbaar bij de betaler en belastbaar bij de ontvanger, en leidt dit niet tot de heffing van schenkbelasting, wanneer men blijft binnen de Tremanormen voor de vaststelling van alimentatie tussen ex-echtgenoten.

De Staatssecretaris van Financiën is van mening dat in dat geval sprake is van een dringende morele verplichting als bedoeld in art. 6.3 lid 1 letter f Wet inkomstenbelasting 2001 respectievelijk een natuurlijke verbintenis als bedoeld in art. 33 onderdeel 12 SW, zie de brief van het Ministerie van Financiën van 24 juni 2015, BLKB 2014-1684.

4.3.7 Pensioenaanspraken

Als de samenwoners een verrekening van overgespaard inkomen zijn overeengekomen, is het min of meer logisch dat als sequeel daarvan ook wordt afgesproken dat bij het einde van de samenwoning de waarde van de opgebouwde pensioenrechten wordt verdeeld. Pensioen is immers inkomen dat wordt weggezet voor later; anders gezegd, als er geen pensioenpremie betaald zou zijn, zou het voor de (jaarlijkse) verrekening beschikbare bedrag hoger zijn geweest.

Als de samenwoners een verdeling van de waarde van de pensioenrechten overeenkomen, rijst de vraag of ook kan worden bereikt dat geen pensioenverrekening maar pensioenverevening plaatsvindt. Het voordeel daarvan is dat de ex-partner het aan hem toekomende deel van de pensioenuitkeringen rechtstreeks van het uitvoeringsorgaan ontvangt, zodat de ex-partners niet tot in lengte van dagen met elkaar geconfronteerd worden. De wettelijke regeling van pensioenverevening als bedoeld in de Wet verevening pensioenrechten (WVP) geldt alleen voor gehuwden en geregistreerd partners en biedt geen opening voor verevening tussen andere ex-partners. Wel is bij de kamerbehandeling van de WVP gesteld dat een verevening overeenkomstig de wet kan worden overeengekomen door middel van een driepartijenovereenkomst tussen de (gewezen) partners en het uitvoeringsorgaan. De medewerking van de pensioenuitvoerder is dus een conditio sine qua non voor een ‘quasi-verevening’ tussen ex-samenwoners. Een regeling in het samenlevingscontract dient dus in elk geval ook een vangnetbepaling in te houden: als verevening niet mogelijk blijkt te zijn, wordt teruggevallen op een systeem van verrekening.

Indien (ondanks de uitfasering daarvan nog) sprake is van een pensioen in eigen beheer, kan de ongelukkige situatie ontstaan dat een gewezen partner voor pensioenbetalingen afhankelijk is van een ‘uitvoeringsorgaan’ waarin de andere ex-partner het (grotendeels) voor het zeggen heeft. Het is in die situatie dus geen overbodige luxe om de ‘corporate veil’ aan flarden te scheuren en in het samenlevingscontract op te nemen dat die ex-partner verplicht is om zijn zeggenschap in de pensioenuitvoerder aan te wenden om te bewerkstelligen dat waarde-overdracht aan een professionele pensioenverzekeraar plaatsvindt. Let erop dat deze problematiek ook kan spelen als de pensioenverevening of -verrekening niet aan de orde is, namelijk in die situaties waarin de ene partner in dienst is (geweest) van een door de andere partner gecontroleerde vennootschap. De situatie van pensioen in eigen beheer in combinatie met (echt)scheiding komt uitgebreider aan de orde in hoofdstuk 8, waarnaar verder kortheidshalve wordt verwezen.

Als de partners geen pensioenverevening of -verrekening wensen, is er nog een ander aandachtspunt op pensioengebied, te weten de ‘opsplitsing’ van het nabestaandenpensioen als partners elkaar opvolgen. Op het moment dat een partner als partnerpensioengerechtigde wordt aangewezen (zie onderdeel 4.4.7), ontstaat voor hem een recht op nabestaandenpensioen; dat is immers ook juist de bedoeling van de aanwijzing.

Het recht op nabestaandenpensioen ontstaat, anders dan voor een ex-echtgenoot, niet van rechtswege maar alleen als de pensioenregeling van de partner die het ouderdomspensioen opbouwt dat bepaalt. In dit verband wordt opgemerkt dat een toenemend aantal pensioenregelingen het partnerpensioen op risicobasis verzekert. Dat betekent dat de aanspraken op partnerpensioen (en dus ook op bijzonder partnerpensioen) vervallen als de deelname aan het pensioenfonds eindigt door ontslag of pensionering. Dit is des te penibeler nu de aanstaande ex-partner geen mogelijkheid heeft tot het voeren van pensioenverweer als bedoeld in art. 1:153. Zie hierover Schols-van Oppen in JBN 2009, 25 en onder hoofdstuk 8.

Wat de partners zich over het algemeen niet realiseren, is dat het recht op nabestaandenpensioen blijft bestaan nadat de samenwoning is verbroken; er is dus in feite sprake van een bijzonder nabestaandenpensioen, analoog aan het bijzonder weduwen- of weduwnaarspensioen bij ex-echtgenoten. Uit pensioentechnisch perspectief is dit volkomen logisch, maar het is maar zeer de vraag of dit spoort met de bedoeling van de samenwoners: zij willen meestal dat de partner alleen pensioen krijgt als de samenwoning door overlijden eindigt.

De problematiek manifesteert zich als er een volgende partner in beeld komt. Deze kan dan slechts tot het nabestaandenpensioen gerechtigd zijn voor zover dit niet aan de vorige partner(s) toekomt. Op deze manier wordt het nabestaandenpensioen in de steeds meer voorkomende situatie van ‘seriële monogamie’ als het ware in mootjes gehakt en verdeeld over de diverse partners. Deze ‘opsplitsing’ zal men bij het sluiten van het samenlevingscontract niet voor ogen hebben gehad. De opsplitsing kan overigens worden voorkomen doordat de ex-partner afstand doet van de rechten op het nabestaandenpensioen (over het algemeen moet dit binnen een bepaalde termijn na het einde van de samenwoning geschieden), maar de kans dat dit gebeurt is natuurlijk niet erg groot als die beslissing nog moet worden genomen op het moment dat de partners zelf al zijn opgesplitst.
Het ABP formuleert het als volgt:
‘U heeft uw partner eerder aangemeld bij ABP en u gaat uit elkaar? Meld uw ex-partner dan af in MijnABP.
Meldt u uw ex-partner niet af, dan loopt de opbouw van het nabestaandenpensioen door.
U kunt met uw ex-partner bespreken of hij af wil zien van het nabestaandenpensioen.'
en;
‘Of uw ex-partner wel of niet afziet van nabestaandenpensioen kan belangrijk zijn als u later een andere partner krijgt.’

Het is het overwegen waard om, uiteraard in overleg met de samenwoners, aan het contract een bepaling toe te voegen met de strekking dat de partner die in aanmerking komt voor het nabestaandenpensioen verplicht is om daarvan op verzoek van de andere partner afstand te doen, eventueel met de beperking dat deze verplichting alleen bestaat als de samenwoning minder dan (bijvoorbeeld) vijf jaar heeft geduurd.

Het voordeel daarvan is dat een eventuele nieuwe partner in aanmerking kan komen voor een volledig nabestaandenpensioen. Daarvoor moet dan echter wel aan de voorwaarden zijn voldaan waaronder dat mogelijk is, denk bijvoorbeeld aan de eis dat de pensioengerechtigde zelf nog niet met pensioen is. Is dat wel het geval, dan verliest de oude partner het (bijzonder) nabestaandenpensioen maar krijgt de nieuwe partner niets, zodat het pensioenfonds de lachende derde kan zijn en dat is waarschijnlijk niet wat de (ex-)partners voor ogen staat. Het heeft dus geen zin om overeen te komen dat afstand zal worden gedaan van het nabestaandenpensioen als de partners wat minder jeugdig zijn. Daarom is in het model opgenomen dat deze verplichting alleen bestaat als het nabestaandenpensioen aan een andere partner kan toekomen.

Voor een uitgebreide behandeling van de materie van het pensioenrecht wordt overigens verwezen naar hoofdstuk 8 van dit handboek.

4.3.8 Ouderschapsplan

Hebben de ex-samenwoners kinderen, dan zijn zij verplicht om een ouderschapsplan op te stellen en bij de rechtbank in te dienen. Kortheidshalve wordt verwezen naar onderdeel 7.12.