13.2 Notarieel tuchtrecht inzake familievermogensrecht – Deel 1

De hierna volgende uitspraken zijn in chronologische volgorde opgenomen. Een uitspraak bestaat steeds uit: trefwoorden, de instantie en de vindplaats, een korte aanduiding van de inhoud, de feiten en de uitspraak. Veel is geparafraseerd aangehaald.

Opgemerkt zij dat de uitspraken moeten worden gezien in de tijd waarin ze zijn gedaan. Het tuchtrecht heeft een omvangrijke ontwikkeling doorgemaakt, niet in de laatste plaats na 1 oktober 1999.

De uittreksels zijn voor het grootste deel afkomstig uit de vakbladen en van de site www.rechtspraak.nl. De vindplaats is steeds vermeld. In het WPNR zijn de uitspraken gepubliceerd door achtereenvolgens: J. van Slooten mevr. A.J. van Erk en H.M. Sasse en W.A.M. Jacobse, alsmede B.C.M. Waaijer.

De uittreksels zijn noodzakelijkerwijs selecties van belangrijke passages uit de betreffende uitspraken, veelal in hoogste instantie. Dat betekent bijvoorbeeld dat de uitspraak van de Kamer in betreffende zaken niet of nauwelijks is vermeld als het een zaak betreft die in hoogste instantie door het Hof te Amsterdam is beslecht. Niet alle gegevens konden worden achterhaald; vaak was de betreffende uitspraak slechts marginaal in het WPNR weergegeven, zodat niet alle gegevens in het gebruikte format konden worden verwerkt. Wie geïnteresseerd is in meer informatie over de betreffende zaak, wordt verwezen naar de vindplaats of naar het origineel van de betreffende uitspraak.

Opmerking verdient in dit verband nog dat de auteurs niet altijd de beschikking konden krijgen over de onderliggende uitspraken. Het is dan ook mede daarom dat het de auteurs onmogelijk was meer relevante informatie over de betreffende zaak in het uittreksel te verwerken. De hierna volgende uittreksels zijn vrijwel allemaal uit de tweede hand, in wezen uittreksels van uittreksels. Pas recentelijk worden notariële tuchtrechtuitspraken systematisch via www.rechtspraak.nl gepubliceerd.

Jaar 1982

13.2.1 Boedelnotaris, betaling schulden, voorschot

Instantie en vindplaats

Onbekend is van welke KvT de uitspraak is, vermoedelijk 1982, WPNR 5621 (1982)

Inhoud

Mag de boedelnotaris uitgaven doen (betaling successierechten en voorschotten) zonder de toestemming van de erfgenamen/deelgenoot in de huwelijksgemeenschap?

Feiten

Erflater was in gemeenschap van goederen gehuwd met klaagster. Zij hadden geen kinderen. Erflater’s zus is benoemd tot enige erfgename. Tussen erfgename en klaagster ontstaat onenigheid. De boedelnotaris doet uitgaven uit de onverdeelde nalatenschap (ƒ 75.000 successierecht, ƒ 1.100 kosten grafsteen en ƒ 3.500 voorschot kosten boedelafwikkeling), zonder toestemming van klaagster.

Uitspraak

De kamer is van oordeel dat het onder de omstandigheden van het geval de notaris niet vrijstond de uitgaven zonder toestemming van klaagster te doen. Weliswaar is het niet ongebruikelijk dat een notaris een aanslag die niet afwijkt van de successieaangifte, ook zonder overleg met de erfgenamen tijdig uit de boedelgelden betaalt, maar in het onderhavige geval was klaagster geen erfgename. Zij was niet op de hoogte van de inhoud van de successieaangifte, noch van de aanslag. Als echtgenote was zij in de door overlijden ontbonden huwelijksgemeenschap gerechtigd. Een en ander geldt zeker voor wat betreft het voorschot. Niettemin blijkt dat er voor klaagster geen grond bestaat om de toestemming aan betaling van de successierechten te onthouden en was het voorschot alleszins gerechtvaardigd. Hoewel de handelwijze notaris onjuist werd bevonden, de klacht is toch ongegrond verklaard.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.2 Openbare verkoop, kosten rechtshulp

Instantie en vindplaats

Onbekend is van welke KvT de uitspraak is en op welke datum de uitspraak is gedaan, WPNR 5711 (1984)

Inhoud

De notaris heeft verwijtbaar gehandeld door anders openbaar te willen verkopen dan door de rechtbank bevolen, door pas laat – nadat rechtshulpkosten zijn gemaakt, op de dag van de inzet – tot een beter inzicht te komen en door na te laten de gemaakte kosten te vergoeden.

Feiten

De rechtbank beval bij beschikking van 4 mei 1984 de openbare verkoop van een aantal onroerende goederen, waaronder een woonhuis belast met vruchtgebruik ten behoeve van één van de negen erfgenamen. Zeven van de negen erven hadden na de beschikking doch voor de openbare verkoop hun aandeel aan de erfgenaam die het vruchtgebruik had, verkocht. De openbare verkoop werd door de notaris aangekondigd, maar in plaats van de gehele blote eigendom had de verkoop slechts betrekking op het 1/9e aandeel van één van de negen erfgenamen, die haar aandeel niet aan de vruchtgebruikster had verkocht. Deze erfgename nam een advocaat in arm om de notaris ervan te overtuigen dat een dergelijke verkoop niet overeenkwam met het rechterlijk bevel.

Uitspraak

Zowel de aankondiging van de openbare verkoop van 1/9e aandeel in de blote eigendom als het niet aan klaagster vergoeden van de kosten van deskundige bijstand zijn strijdig met de eer en waardigheid van het ambt. De notaris had de gemaakte fout gemakkelijk kunnen voorkomen door het bevel van de rechtbank goed te lezen. De ernst van dit feit had de notaris er spontaan toe moeten brengen de daardoor gemaakte kosten van rechtskundige hulp te vergoeden. De notaris wordt berispt.

Jaar 1986

Hof Amsterdam 16 juni 1986, R 4/85, WPNR 5928 (1989) en WPNR 6222 (1996)

Inhoud

In hoeverre hebben erfgenamen recht op inzage in het boedeldossier? Geen inzage in correspondentie, wel in niet-vertrouwelijke stukken zoals volmachten en aangiften.

Feiten

Niet bekend

Uitspraak

In een boedeldossier pleegt zich ook vertrouwelijke correspondentie e.d. met mede-erfgenamen te bevinden. Het zou in strijd met zijn geheimhoudingsplicht zijn indien de notaris daarvan aan een medegerechtigde tot de boedel inzage zou geven. Ten aanzien van niet vertrouwelijke stukken zoals boedelvolmachten, successiememories e.d. heeft een medegerechtigde echter wel recht op inzage c.q. kopie.

Voorts brengen de collegiale verhoudingen tussen notarissen en de op notarissen rustende geheimhoudingsplicht met zich, dat indien alle rechthebbenden de afwikkeling aan een andere notaris opdragen, aan deze als nieuwe boedelnotaris het volledige dossier behoort te worden overgedragen. De uitsluitend door klager aangewezen notaris is niet de boedelnotaris.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

Jaar 1987

13.2.6 Trage boedelafwikkeling, boedelnotaris tevens executeur, beheer

Instantie en vindplaats

Onbekend is van welke KvT de uitspraak is en op welke datum de uitspraak is gedaan, WPNR 5816 (1987)

Inhoud

Trage boedelafwikkeling, boedelnotaris tevens executeur. Onvoldoende beheer.

Feiten

In een nalatenschap zijn twee personen erfgenaam en er zijn 20 legatarissen. De taxatie van de gelegateerde goederen vindt in de maand van overlijden plaats. De boedelnotaris tevens executeur stelt de goederenlegaten pas acht maanden na overlijden ter beschikking terwijl de geldlegaten na drie jaar na overlijden nog niet allemaal zijn uitgekeerd. Bovendien heeft hij onnodig hoge kosten gemaakt door het aanhouden van de woning van de erflaatster, inclusief telefoon, verlichting en verwarming. Voorts heeft hij onvoldoende toezicht gehouden op de veiling waardoor enige goederen niet danwel tegen te lage waarde op de opbrengstlijst zijn verantwoord en heeft hij onvoldoende zorg besteed aan de aanwezigheid van tot de nalatenschap behorende gouden sieraden die niet meer aanwezig zijn.

Uitspraak

De kamer acht de klacht in al zijn onderdelen gegrond. De notaris had deze eenvoudige nalatenschap eerder moeten en kunnen afwikkelen door de niet gelegateerde goederen aan de venduhouder in opslag te geven en de gelegateerde goederen eerder af te geven zodat de huurovereenkomst met betrekking tot de flat in een eerder stadium had kunnen worden opgezegd en de daarbij behorende kosten vermeden hadden kunnen worden. Met name ook de geldlegaten zijn (veel) te laat uitgekeerd, zij het dat de notaris daarvoor rentevergoeding heeft gegeven. De notaris beroept zich hierbij op problemen op zijn kantoor, te weten langdurige ziekte of absentie van zijn kandidaat in het jaar waarin X overleed, doch deze omstandigheid komt voor zijn rekening en risico en verklaart ook niet waarom de geldlegaten 3 jaar na de sterfdatum nog niet alle waren uitgekeerd.

De Kamer is van oordeel dat de notaris als boedelnotaris tevens executeur met de macht van inbezitneming had moeten zorgen voor een inventarisatie en taxatie van de te veilen goederen en de geveilde opbrengst daarmee had dienen te verifieren, terwijl hij tevens voor een veilige opslagplaats van de gouden voorwerpen had dienen zorg te dragen en het zoekraken daarvan had behoren te voorkomen. De notaris wordt door de kamer berispt.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.7 Boedelnotaris, opgezegd vertrouwen

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 5 februari 1987, nr. 3/86, WPNR 5928 (1989)

Inhoud

Teruggeven opdracht door boedelnotaris.

Feiten

Één van de zes erfgenamen zegt het vertrouwen in de notaris op. Moet de notaris de opdracht tot afwikkeling teruggeven?

Uitspraak

De enkele omstandigheid dat één van de zes erfgenamen het vertrouwen in de notaris had opgezegd behoefde hem geen aanleiding te geven de van de overige erfgenamen ontvangen opdracht tot afwikkeling van de nalatenschap terug te geven. Gelet op de inmiddels bereikte fase in de afwikkeling kon de notaris menen dat het belang van zijn andere opdrachtgevers meebracht dat hij de afwikkeling zou voortzetten. Als de klager een andere boedelnotaris had willen hebben had hem de weg opengestaan een vordering tot boedelscheiding in te stellen met aanwijzing door de rechtbank van een boedelnotaris.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.8 Geheimhoudingsplicht, inzage testament, declaratie

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 4 juni 1987, nr. 5/86, WPNR 5928 en 5929 (1989)

Inhoud

Erfgenamen bij versterf niet zijnde legitimarissen hebben recht op inzage in en afschrift van het testament waarin ze zijn onterfd als men stelt dat het testament nietig is omdat de erflater niet composmentis zou zijn. Mag een declaratie voor de beantwoording van vragen worden gestuurd?

Feiten

Erfgenamen bij versterf niet zijnde legitimarissen willen een afschrift van dan wel inzage in het testament waarin ze zijn onterfd en de eerder opgemaakte testamenten van erflater. De notaris had voor de beantwoording van vragen een declaratie gestuurd.

Uitspraak

Indien de wettige erfgenaam stelt dat het laatste testament van de erflater nietig is – in casu zou erflater niet compos mentis zijn geweest – dan heeft hij recht op afgifte van een afschrift van dit laatste testament en dus ook op inzage daarvan. Gaat het om eerdere testamenten dan dient de geheimhoudingsplicht van de notaris afgewogen te worden tegen het belang dat de wettige erfgenaam daarbij kan hebben. Nu er in casu geen aanwijzingen waren dat ook tijdens het passeren van eerdere testamenten de erflater niet compos mentis zou zijn geweest, zijn deze eerdere testamenten terecht niet gegeven.

Het is in beginsel niet onjuist te achten dat voor het beantwoorden van vragen in verband met de afwikkeling van een opengevallen nalatenschap in eerste instantie naar de boedelnotaris wordt verwezen. Vereist is dan wel dat de notaris voor vragen die hij alleen zelf kan beantwoorden aan die boedelnotaris de juiste inlichtingen verschaft. In casu was de notaris daarin tekortgeschoten. Hij had daarin klagers vragen duidelijker dienen te beantwoorden. Die duidelijkheid had ook kunnen inhouden een met een beroep op zijn geheimhoudingsplicht weigeren op de vragen te antwoorden.

In het notariaat is het gebruikelijk dat voor het beantwoorden van bepaalde vragen geen declaratie wordt gezonden en dat de notaris deze diensten dus gratis verleent. Dit wordt anders indien de tijd gemoeid met het beantwoorden van vragen overschrijdt hetgeen als gebruikelijke gratis te verlenen dienst moet worden beschouwd. In dat geval behoort de notaris met redengeving mede te delen dat hij voortaan bemoeiingen wel zal declareren.

Deze mededeling had de notaris in het onderhavige geval ten onrechte nagelaten.

13.2.9 Boedelnotaris, volmacht, intrekken opdracht, informatieplicht, boedelbeschrijving, afgifte legaat, vruchtgebruik

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 27 augustus 1987, nr. 1/87, WPNR 5929 (1989)

Inhoud

Moeten de volmachtgevers in geval de gevolmachtigde erfgenaam namens hen de notaris heeft verzocht om beëindiging van zijn werkzaamheden als boedelnotaris, daarvan in kennis worden gesteld? Volledigheid van zijn werkzaamheden.

Feiten

Gevolmachtigde verzoekt mede namens de overige erfgenamen de notaris om beëindiging van zijn werkzaamheden.

Uitspraak

Als een boedelnotaris van een gevolmachtigde erfgenaam het verzoek krijgt zijn werkzaamheden te beëindigen, brengt een behoorlijke zorgvuldigheid mee dat de notaris op enigerlei wijze nagaat of de andere lastgevers met de beëindiging instemmen, zeker nu de volmacht niet ook omvat de bevoegdheid om de boedelbehandeling stop te zetten. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door toezending aan hen van een kopie van de successiememorie, met de mededeling dat zijn bemoeienissen op verzoek van de lasthebber beëindigd zijn.

Dat geen notariële boedelbeschrijving is opgemaakt was destijds onder de gegeven omstandigheden als normaal te beschouwen. Voorts is als vaste notariële praktijk te beschouwen om een met vruchtgebruik bezwaarde gemeenschap pas tussen de deelgenoten te verdelen als het vruchtgebruik ten einde is. Overigens acht het hof de afwikkeling in ieder geval in zoverre onvolledig dat geen akte van afgifte vruchtgebruiklegaat is opgemaakt. De notaris heeft in zoverre onzorgvuldig gehandeld

Opmerking

Uitspraak

De notaris die als boedelnotaris blijft optreden, terwijl vaststaat dat twee van de vier erven dat niet langer wensen, stelt zich onzorgvuldig op. Indien verdere notariële werkzaamheden vereist zijn, ligt het meer op de weg van een notaris, wanneer één van de erfgenamen hem niet langer als boedelnotaris wenst, er bij alle erfgenamen op aan te sturen dat zij zich tot een andere notaris wenden, over wie tussen hen eensgezindheid bestaat en dient hij nog slechts die werkzaamheden te verrichten die geen uitstel gedogen.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.13 Boedelnotaris tevens executeur

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 27 oktober 1988, nr. 6/88, WPNR 5928 (1989)

Inhoud

Boedelnotaris die tevens executeur is; in beginsel ongewenst.

Feiten

Notaris is boedelnotaris en executeur.

Uitspraak

Het hof vraagt zich af of het aanbeveling verdient dat een notaris een aanwijzing tot executeur aanvaardt indien hij tevens boedelnotaris is. Het optreden van een notaris in de hoedanigheid van zowel boedelnotaris als executeur kan onduidelijkheid scheppen over het antwoord op de vraag in welke hoedanigheid de notaris bij de afwikkeling van de boedel optreedt. Niet uitgesloten moet worden geacht dat de belangen die een notaris als boedelnotaris en die hij als executeur heeft te behartigen niet, althans niet geheel, samenvallen.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.14 Boedelnotaris tevens executeur, ondertekening successieaangifte, declaratie

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 15 december 1988, nr. 12/88, WPNR 5928 (1989)

Inhoud

Boedelnotaris tevens executeur.

Feiten

Notaris is boedelnotaris en executeur. Er bestaat verschil van mening tussen de enige erfgenaam en de legatarissen.

Uitspraak

Het wekt verwondering dat de notaris, die als executeur bevoegd was de successiememorie te ondertekenen, deze niet heeft laten medeondertekenen door de enige erfgenaam. Betwijfeld moet worden of de notaris voldoende onderscheid heeft gemaakt tussen zijn ambtsplicht als notaris en zijn taak als executeur.

Toezending van een declaratie voordat de afwikkeling van de nalatenschap haar beslag heeft gekregen in het onderhavige geval, waarin uit niets blijkt dat deze declaratie een voorlopig karakter had, is niet juist.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

Jaar 1989

13.2.15 Beëindigen opdracht boedelnotaris

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 16 maart 1989, nr. 18/88, WPNR 5978 (1990)

Inhoud

Wanneer moet men zich terugtrekken als boedelnotaris?

Feiten

Niet bekend.

Uitspraak

Het hof onderschrijft het oordeel van de kamer dat in de onderhavige situatie het beleid van de notaris sterker zou zijn geweest, indien hij zich als boedelnotaris zou hebben teruggetrokken. Een dusdanig geblokkeerde communicatie tussen de boedelnotaris en een deelgerechtigde zoals zich hier heeft voorgedaan, dient immers ook in het belang van de overige deelgerechtigden zo spoedig mogelijk te worden opgeheven.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.16 Boedelnotaris, informatieplicht, declaratie

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 5 oktober 1989, nr. 8/89, WPNR 5949 en 5978 (1990)

Inhoud

De positie van de boedelnotaris en diens informatieplicht. Hoogte van de declaratie.

Feiten

Twee zussen en een broer zijn de erfgenamen van hun kort na elkaar overleden ouders. De notaris is executeur, maar ziet daarvan af om als boedelnotaris te kunnen optreden. Klaagsters kunnen zich niet vinden in de waardering van tot de nalatenschap behorende incourante aandelen. Zij nemen een accountant in de arm om hun te vertegenwoordigen. Twee zussen dienen een klacht in tegen de notaris wegens zijn optreden als boedelnotaris. Geklaagd wordt ook over de omvang van de declaratie.

Uitspraak

De notaris moet in de eerste maanden na het overlijden van moeder duidelijk zijn geweest dat de twee dochters tegen zijn optreden als boedelnotaris bezwaren hadden. Omdat de dochters geen andere notaris aanwezen om hun belangen te behartigen als boedelnotaris en zij instemden dat de notaris de voor een boedelnotaris gebruikelijke werkzaamheden verrichtte, kon de notaris er geen verwijt van worden gemaakt dat hij zijn werkzaamheden als boedelnotaris voortzette. Dat neemt niet weg dat bij klaagster twijfel heeft kunnen bestaan over de positie van de notaris bij de afwikkeling van de nalatenschap. De notaris kan worden verweten dat hij zijn positie onvoldoende duidelijk heeft gemaakt. Aan de notaris kan ook worden verweten dat hij de in verband met het overlijden van de vader ingediende successieaangifte en de daarop gevolgde, door de moeder betaalde, aanslag, niet aan de dochters heeft toegezonden. Hiervoor geen maatregel, gelet ook op het overige, correcte optreden van de notaris.

De hoogte van de declaraties kon door het Hof slechts marginaal worden getoetst. Gelet op de door de notaris verrichte werkzaamheden en gezien enerzijds de herhaaldelijk optredende verschillen van mening tussen de dochters en de overige erfgenamen, alsmede die tussen hun raadslieden, tengevolge van welke verschillen van mening een meer dan normale beslag op de tijd van de notaris moet zijn gelegd en gezien anderzijds het feit, dat de notaris zich voor sommige extra werkzaamheden niet heeft laten honoreren, acht het hof de declaraties niet onredelijk.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.17 Boedelnotaris, verdeling

Instantie en vindplaats

KvT Breda 29 november 1989

Inhoud

Taak boedelnotaris bij geschillen over de verdeling.

Feiten

Niet bekend.

Uitspraak

Het behoort tot de taak van de notaris om te trachten de partijen bij een boedelscheiding te brengen tot een minnelijke afhandeling waarin beiden zich kunnen vinden. Wanneer het echter duidelijk is dat de standpunten zover uiteen liggen dat een minnelijke regeling niet mogelijk is, is het de taak van de notaris om voor partijen de mogelijkheid te scheppen over hun geschillen een rechterlijke uitspraak te krijgen door een proces-verbaal van zwarigheden op te maken.

13.2.18 Boedelnotaris tevens bewindvoerder, declaratie

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 21 december 1989, nr. 10/87, WPNR 5978 (1990)

Inhoud

Dubbelfunctie boedelnotaris tevens bewindvoerder. Onnodige en ongewenste werkzaamheden notaris mogen niet gedeclareerd worden.

Feiten

Notaris (boedelnotaris en bewindvoerder) schreef erfgenamen vele malen lange en onzakelijke brieven.

Uitspraak

Het optreden van een notaris in meerdere functies (bijvoorbeeld zowel boedelnotaris als bewindvoerder) verdient in het algemeen geen aanbeveling, aangezien daardoor licht verwarring kan ontstaan in welke functie de notaris optreedt. Bovendien zijn de belangen die met het uitoefenen van meerdere functies moeten worden gediend verschillend en veelal niet met elkaar te verenigen.

Toegegeven kan worden dat aan een notaris een zekere vrijheid toekomt met betrekking tot de wijze waarop en de mate waarin hij contact heeft met degenen die bij de afwikkeling van een nalatenschap zijn betrokken en dat het afwikkelen van de onderhavige ruzieboedel van de notaris meer tijd en aandacht vergde dan normaal. De Kamer heeft de notaris echter terecht verweten dat het vele malen is voorgekomen dat hij de ene erfgename om de paar dagen lange brieven schreef, dat de inhoud van deze brieven onzakelijk was en dat hij, hoewel het hem bekend was dat de andere erfgename geen brieven meer van hem wilde ontvangen, is doorgegaan met haar te schrijven. Daarmee heeft hij de grenzen overschreden.

De door de notaris gevoerde onnodige en ongewenste correspondentie moet bij de vaststelling van de declaratie buiten beschouwing blijven. Het hof legt berisping met waarschuwing op.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.19 Testeervaardigheid, dienstweigering, aanwezigheid derden bij passeren testament

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 21 december 1989, nr. 12/89, WPNR 5950 (1990) en WPNR 6222 (1996)

Inhoud

Dienstweigering omdat de testateur zijn wil niet zou kunnen bepalen? Het passeren van een testament in aanwezigheid van anderen dan getuigen is niet geoorloofd.

Feiten

De notaris passeert een testament voor een hoogbejaarde vader bij hem thuis. Naast de notaris en de kandidaat-notaris waren aanwezig: de inwonende zoon en mogelijk ook diens vrouw. Bij de voorbespreking was ook nog de administrateur aanwezig. De vader legateerde de boerderij aan zijn inwonende zoon tegen de taxatieprijs; de andere kinderen zouden hun erfdeel in geld krijgen. De zoon zou het bedrijf voortzetten. In het testament was een meerwaardebeding opgenomen voor het geval de zoon het boerenbedrijf binnen tien jaar zou staken en tot verkoop zou overgaan. De notaris wordt onder meer verweten dat vader ten tijde van het passeren van het testament niet in staat was zijn wil te bepalen en dat de voorbespreking en het passeren niet buiten aanwezigheid van derden is gebeurd.

Uitspraak

De hoge leeftijd van de cliënt is op zich geen gegronde reden te weigeren om het testament te passeren. Er zijn geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden op grond waarvan de notaris moest aannemen dat de testateur ten tijde van het passeren van het testament niet compos mentis was of anderszins niet in staat was om zijn wil te bepalen.

De notaris dient een testament te passeren zonder aanwezigheid van anderen dan de getuigen. De formaliteit van art. 4:986 oud BW krijgt aldus zijn volle betekenis en wel in die zin, dat na alle besprekingen welke vooraf in tegenwoordigheid van derden kunnen zijn gevoerd, alsdan, op het beslissende moment, uitsluitend de erflater tegenover de notaris en de getuigen zit en alsdan zonder enige mogelijke beïnvloeding van buitenaf zijn uiterste wil kenbaar kan maken. Dat geldt zeker in het onderhavige geval, waarin de zoon onder meer al het onroerend goed van vader gelegateerd krijgt. De notaris handelde verwijtbaar onjuist. Vanwege de goede trouw van de notaris wordt geen maatregel opgelegd.

Jaar 1990

13.2.20 Boedelnotaris, rechtspersoon erfgenaam

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 8 februari 1990, nr. 14/89, WPNR 6003 (1991)

Inhoud

Rechtspersoon erfgenaam dus andere informatieplicht ten aanzien van de notariële afwikkeling?

Feiten

De notaris heeft als zijn opvatting kenbaar gemaakt dat als een rechtspersoon erfgenaam is, dit meebrengt dat de afwikkeling van de nalatenschap geheel aan de notaris wordt overgelaten en dat die opdracht in de ruimste zin moet worden verstaan, terwijl de rechtspersoon-erfgenaam niet bij voortduring hoeft te worden geïnformeerd over de gang van zaken.

Uitspraak

De notaris is nimmer ontslagen van de verplichting om zich ervan te vergewissen dat het bestuur van die rechtspersoon die opvatting onderschrijft. Klaagster verwachte en hoefde het optreden van de notaris ook niet te verwachten.

13.2.21 Onttrekking boedelgoederen

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 22 februari 1990, nr. 15/89, WPNR 6003 (1991)

Inhoud

Wat dient de houding van de behandelaar te zijn in geval van mogelijke onttrekking van goederen aan een nalatenschap door erfgenamen?

Feiten

De kandidaat-notaris stelde zich passief op ten aanzien van de mededeling van een erfgenaam dat sieraden aan de boedel waren onttrokken.

Uitspraak

Het behoort niet tot de taak van de boedelnotaris om zelf de informatie over de samenstelling van de nalatenschap aan te dragen en te waken over de bestanddelen van de boedel. Dat is in eerste instantie een taak voor de erven zelf. Zijn er geschillen tussen de erven dan dient de boedelnotaris daarin te bemiddelen en te adviseren hoe deze geschillen met inachtneming van ieders gerechtvaardigde belangen kunnen worden opgelost.

Of de sieraden zijn onttrokken kan in de procedure niet worden vastgesteld, maar is op zich ook niet van beslissende betekenis voor de beoordeling van de klacht. Het vermoeden van onrechtmatige onttrekkingen aan een nalatenschap is een ernstige aangelegenheid die door de boedelnotaris, zodra hij daarvan kennis draagt, serieus moet worden genomen. Hij dient a. bij twijfel te onderzoeken of het vermoeden juist is; b. desnoods maatregelen te treffen gericht op het voorkomen van mogelijke (verdere) onttrekkingen aan de boedel (verzegelen danwel het terugbezorgen).

13.2.22 Declaratie

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 22 maart 1990, nr. 18/89, WPNR 5970 (1990), WPNR 6003 (1991)

Inhoud

Omvang van de declaratie. De tuchtrechter toetst slechts marginaal.

Feiten

De notaris behandelt een nalatenschap met 36 erfgenamen. De nalatenschap bestaat uit spaargelden ad ƒ 170.000. De notaris stelt een verklaring van erfrecht op, int spaartegoeden, keert legaten en voorschotten uit, doet aangifte inkomstenbelasting en successierecht en stelt de akte van verdeling op. Totaal honorarium ƒ 11.560. Een erfgenaam maakt bezwaar tegen de declaratie en dient een klacht in.

Uitspraak

Feiten

Boedelnotaris was tevens executeur.

Uitspraak

De richtlijnen van de KNB houden in dat de combinatie van boedelnotaris en executeur in dezelfde boedel zoveel mogelijk moet worden vermeden, teneinde het ontstaan van tegenstrijdige belangen tegen te gaan. Indien genoemde combinatie op uitdrukkelijk verzoek van de cliënt onvermijdelijk is, pleegt men in de praktijk bij uitzondering te adviseren hetzij de notaris dan wel een kandidaat op zijn kantoor bij afzonderlijk codicil aan te wijzen. Een testamentaire bepaling, waarbij aan de erven de verplichting wordt opgelegd de boedel door (het kantoor van) de notaris te laten behandelen, is echter in strijd met art. 22 Wna 1842 en art. 4:954 BW (oud).

Opmerking

Zie thans art. 18 Verordening Beroeps- en gedragsregels.

13.2.27 Bevoegdheid executeur, verkoop

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 1 november 1990, nr. 1/90, WPNR 6003 (1991) en WPNR 6222 (1996)

Inhoud

Hoe ver reikt de bevoegdheid van een executeur om zelfstandig rechtshandelingen te verrichten?

Feiten

Een executeur heeft in het testament de bevoegdheid toegekend gekregen roerende en onroerende zaken te verkopen. De notaris liet een executeur uitsluitend in zijn hoedanigheid compareren bij een verkoop van onroerend goed. Onder de erfgenamen bevonden zich geen legitimarissen.

Uitspraak

De notaris had zich in een boedel als de onderhavige niet ontslagen mogen achten van de, alleen al uit zorgvuldigheidsoogpunt aangewezen werkwijze van de mede-erfgenamen volmacht te vragen voor het transport van het onroerend goed. Hij zou daarmee iedere discussie over de grenzen van de bevoegdheid der executeurs hebben vermeden, hoezeer ook voor de gevolgde werkwijze in de literatuur wellicht steun te vinden is.

Opmerking

In de huidige regeling van de executele is de executeur slechts beperkt bevoegd te beschikken over de goederen der nalatenschap. Vergelijk ook art. 4:142 e.v. BW.

13.2.28 Informatieplicht behandelaar

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 31 december 1990, nr. 9/90, PW 1991, nr. 19910

Inhoud

Vertraging bij de inning van een vordering dient tijdig gemeld te worden.

Feiten

De kandidaat-notaris had opdracht een nalatenschap af te wikkelen. Er trad vertraging bij de inning van de vordering van een debiteur op.

Uitspraak

Het niet op korte termijn kunnen innen van de vordering heeft een vertragende werking op de afwikkeling van de nalatenschap gehad. Het had dan ook op de weg van de kandidaat-notaris gelegen ook de klager daarvan tijdig op de hoogte te stellen. Door dit niet te doen heeft de klager gedurende nagenoeg drie maanden in de onjuiste veronderstelling verkeerd dat de vordering op korte termijn kon worden c.q. reeds was geïnd. De kandidaat werd de maatregel van aantekening in register ex art. 21 Besluit 16-9-1905, Stb. 270 opgelegd.

Opmerking

Inmiddels is het tuchtrecht in volle omvang ook op kandidaat-notarissen van toepassing.

Jaar 1991

13.2.29 Voorschot, verkeerde overboeking, boedelvolmacht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 25 april 1991, nr. 12/90 en nr. 13/90, WPNR 6052 (1992), PW 1991, nr. 19946

Inhoud

Uitkering aan een der erfgenamen van een door een andere erfgenaam abusievelijk op de rekening van de notaris gestort bedrag is niet mogelijk zonder toestemming van de andere erfgenaam. Belegging van bij een notaris gestorte gelden behoeft overleg met erfgenamen. Er waren ruime volmachten afgegeven aan het personeel van het notariskantoor.

Feiten

Tussen de drie erfgenamen was afgesproken dat de broer als voorschot op hun erfdeel aan zijn beide zusters een bedrag zou overmaken op ieders bankrekening. In plaats daarvan werden de beide bedragen door de broer naar de notaris overgemaakt. De notaris werd door één van de zusters gesommeerd het haar toekomende bedrag aan haar uit te betalen.

Uitspraak

Aangezien de broer daartoe geen toestemming gaf, was de notaris niet bevoegd aan de sommatie te voldoen en heeft hij terecht geweigerd aan haar enige uitkering te doen, ook al waren de aan de notaris overgemaakte gelden en de daarover te ontvangen rente bestemd voor de beide zusters. Het had daarom op de weg van de notaris gelegen over de belegging van die gelden met de erfgenamen overleg te plegen. Hoewel duidelijk is dat de notaris slechts wilde bereiken dat hij het nodige kon doen om de boedel af te wikkelen, had de notaris, gezien het wantrouwen van de beide zusters tegen hem, er beter aan gedaan de door hen af te geven volmachten daartoe dan ook te beperken.

13.2.30 Boedelnotaris, verdeling

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 25 april 1991, nr. 15/90, WPNR 6016 (1991) en 6052 (1992)

Inhoud

Taak boedelnotaris bij onevenwichtige verdeling nalatenschap.

Feiten

Een deelgenoot is onvoldoende in staat voor zichzelf op te komen. Hoe moet de boedelnotaris optreden? Toen de andere erfgenamen een kort geding tegen haar aanspanden heeft de kandidaat-notaris met instemming van de notarissen op verzoek van haar advocaat een uittreksel samengesteld uit de aantekeningen die hij had gemaakt betreffende de door hem correspondentie en (telefoon)gesprekken. Dit 10 pagina’s tellende uittreksel werd toegezonden aan de advocaat die het in de procedure kon gebruiken.

Uitspraak

Wanneer een notaris die belast is met de verdeling van een boedel tot de conclusie komt dat de belangen van een der deelgenoten achtergesteld dreigen te raken bij die van anderen doordat die deelgenoot onvoldoende in staat is om voor zichzelf op te komen, ligt het op zijn weg om (voorzichtig) in te grijpen om tot een rechtvaardiger verdeling te geraken dan de aan hem voorgelegde. Dat mag echter niet zover gaan dat de notaris zich opwerpt als behartiger van de belangen van die deelgenoot, zonder dat de andere deelgenoten dat konden bevroeden. De notaris moet de verlangde onpartijdigheid niet uit het oog verliezen.

Het is evident dat de kandidaat-notaris met welke goede bedoelingen dan ook, de schijn van partijdigheid bepaald niet vermeden heeft en dat de notaris heeft nagelaten daar in te grijpen waar dat van hem verwacht mag worden. Het hof beschouwt de afgifte van het uittreksel uit het boedeldossier als een ernstige misstap. Ten onrechte zijn aldus feiten en omstandigheden naar buiten gekomen die binnen de beslotenheid van het kantoor hadden dienen te blijven. Als verzwarende omstandigheid geldt dat het uittreksel aan één van de erven is afgegeven om te gebruiken in een procedure tegen andere erfgenamen, zonder dat terzelfder tijd eenzelfde uittreksel aan die anderen is gegeven.

Opmerking

De boedelnotaris behartigt de belangen van alle deelgenoten. Zie art. 18 lid 1 Verordening Beroeps- en gedragsregels.

13.2.31 Declaratie, reclame, tarieven

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 30 mei 1991, 2/91, NJ 1992, 51, WPNR 6025 (1991)

Inhoud

In hoeverre mag een notaris spontaan zijn diensten aanbevelen?

Feiten

Bij de enige notaris in een standplaats met ongeveer 20000 inwoners was het vaste praktijk dat hij een brief zond aan de erfgenamen van binnen zijn standplaats overleden erflaters, gericht aan het sterfhuis. Naast oprechte deelneming bood de notaris ook zijn diensten aan bij de afwikkeling van de nalatenschap. Hij reserveerde zelfs reeds een afspraak in de agenda. ‘Zonder tegenbericht reken ik op uw komst’. De betreffende notaris bedankte als lid van de KNB nadat er een klacht tegen hem was ingediend bij de KvT.

Uitspraak

Regel 15 van de beroeps- en gedragsregels van de Broederschap, die voor die datum aan een notaris het maken van een reclame verbood, is ingaande 1 oktober 1989 aldus gewijzigd, dat publiciteit in beginsel is toegestaan zij het onder voorwaarden. Daarvan vallen blijkens tekst en toelichting te noemen:
– de publiciteitsaktiviteiten van een notaris mogen niet op kennelijk onzorgvuldige wijze de goede collegiale verhoudingen verstoren;
– reclame en voorlichting mag – voor zover in deze van belang – niet anders wervend zijn dan door louter naamsvermelding;
– directmail, inhoudende algemene informatie, mag alleen aan vaste cliënten worden toegezonden; vaste cliënt is hij die cliënt van de notaris geweest is en zich naar verwachting bij een volgende gelegenheid weer tot dezelfde notaris zal wenden.

De notaris heeft in strijd met regel 15, zowel in de oude als nieuwe tekst, gehandeld door zich onder het aanbieden van zijn diensten voor het afwikkelen van een nalatenschap schriftelijk te wenden tot de erfgenamen van een overleden inwoner van zijn standplaats, waarmee hij als notaris geen relatie had dan wel heeft gehad, onder mededeling dat hij voor een bespreking over die afwikkeling een bepaald tijdstip op zijn kantoor heeft gereserveerd. Uit deze parlementaire geschiedenis leidt het hof af dat een notaris, die handelt in strijd met de regelgeving van de Broederschap, slechts dan tevens handelt ‘in afwijking van hetgeen in zijn ambt betaamt’, indien deze regelgeving het openbaar belang bij een goede beroepsuitoefening raakt. In het onderhavige geval – waarin het hof heeft overwogen dat de notaris door te handelen als daar vermeld heeft gehandeld in strijd met regel 15 van de beroeps- en gedragsregels van de Broederschap – raakt deze regel in zoverre het openbaar belang bij een goede beroepsuitoefening. Immers op erfgenamen, die een soortgelijke brief als die van de notaris van 29 september 1989 ontvangen, veelal leken op juridisch gebied, zal doorgaans het door een notaris reserveren van een bepaald tijdstip voor een bespreking op zijn kantoor over de afwikkeling van de nalatenschap overkomen als een uitnodiging waaraan zij gevolg dienen te geven. Door te handelen zoals hij deed heeft de notaris het openbaar belang bij een goede beroepsuitoefening geschaad.

Ten aanzien van de declaratie is het hof van oordeel dat deze, ook bij marginale toetsing, buitensporig hoog is. Gezien de omvang en samenstelling van de boedel en de grootte van de nalatenschap na aftrek van de begrafeniskosten en gelet op de door de notaris verrichte – door hem min of meer aan de erven opgedrongen – werkzaamheden had deze een aanzienlijk lagere declaratie behoren in te dienen.

De door het bestuur van de Broederschap ingevolge art. 43 van haar statuten vastgestelde tarieven hanteren voor een volledige boedelbehandeling van een gemeenschap met een saldo van ƒ 10.000 een minimum tarief van ƒ 402. In het onderhavige geval bedroeg dit saldo minder dan ƒ 10.000 en was slechts van een gedeeltelijke boedelbehandeling sprake. Daarvoor is geen bepaald tarief vastgesteld doch het is duidelijk dat gezien de wel bepaalde tarieven de declaratie van de notaris ad ƒ 850 aanzienlijk te hoog is. Anders dan door de notaris is aangevoerd is iedere notaris en zijn dus ook de enkele notarissen die geen lid van de Broederschap zijn, gebonden aan de door het bestuur van de Broederschap vastgestelde tarieven, in die zin dat de notaris die daarvan afwijkt, handelt ‘in afwijking van hetgeen in zijn ambt betaamt’

Wat betreft een aan de notaris op te leggen tuchtrechtelijke maatregel is het hof van oordeel dat deze achterwege kan blijven. Weliswaar is de klacht in beide onderdelen gegrond en heeft de notaris gehandeld ‘in afwijking van hetgeen in zijn ambt betaamt’, daar staat tegenover dat de notaris na de beslissing van de kamer van toezicht het verzenden van soortgelijke brieven als die van 29 september 1989 heeft gestaakt, hetgeen met zich brengt dat te verwachten is dat ook het declareren van te hoge bedragen in gevallen als de onderhavige achterwege zal blijven. Bovendien is de laatste jaren de vraag of en zo ja in hoeverre de notaris individuele publiciteit mag bedrijven sterk in discussie geweest en heeft deze discussie geleid tot een herziening van voormeld art. 15, waarbij de mogelijkheden tot individuele publiciteit zijn vergroot. Dat de notaris bij deze in ontwikkeling zijnde materie te ver is gegaan, valt hem te verwijten, doch niet in die mate dat het opleggen van een tuchtrechtelijke maatregel geboden is.

Opmerking

Door de nieuwe Wet op het notarisambt zij alle notarissen en kandidaat-notarissen verplicht lid van de KNB en derhalve onderworpen aan de beroeps- en gedragsregels. De vraag is of vanwege de invoering van meer marktwerking in het notariaat de uitspraak onder de nieuwe wet niet anders zou hebben geluid.

13.2.32 Trage afwikkeling, ruzieboedel

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 30 mei 1991, nr. 14/90, WPNR 6052 (1992)

Inhoud

Trage afwikkeling van een ruzieboedel. De notaris behoort actief te boedelen.

Feiten

Niet bekend.

Uitspraak

Wat de notaris zeker niet moet doen is de afwikkeling op zijn beloop laten. Bij de afwikkeling van de huwelijksgemeenschap was al een klacht ingediend en gegrond bevonden zonder maatregel. Toen een tweede klacht werd ingediend in dezelfde zaak en de notaris na negen maanden niets essentieels aan de afwikkeling van de nalatenschap had gedaan, legde het hof hem een berisping op. De kamer wilde aanvaarden dat de ex-echtgenoot tegenover de notaris bedreigende uitlatingen had gedaan, doch dat had voor de notaris geen aanleiding mogen zijn eenzijdig de afhandeling niet door te zetten. Hij had in ieder geval de vrouw en/of haar gemachtigde, alsmede eventueel de onzijdig persoon dienen in te lichten en instructies te vragen.

13.2.33 Rechercheplicht, legitieme portie, berusting

Instantie en vindplaats

Opmerking

Het nieuwe erfrecht kent niet meer de verplichting om getuigen bij het passeren van testamenten te laten compareren.

13.2.36 Boedelnotaris, informatieplicht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 28 november 1991, nr. 17/90, WPNR 6052 (1992), PW 1991, nr. 20019

Inhoud

Taak en wijze van optreden boedelnotaris.

Feiten

Bij de afwikkeling van een nalatenschap waarbij ook minderjarigen betrokken waren, voor wier belangen notaris X optrad, was de communicatie met de boedelnotaris volledig vastgelopen.

Uitspraak

Het hof was van oordeel dat uit de correspondentie – de notaris schreef aan notaris X onder meer dat hij een bepaalde handeling van diens cliënt ‘infra dig’ vond – van een onjuiste taakopvatting van de boedelnotaris blijkt. Als boedelnotaris had de notaris rekening dienen te houden met de belangen van de minderjarige kinderen. Het verweer van de notaris dat de kinderen een eigen notaris hadden, houdt geen steek. Die omstandigheid had voor de notaris reden moeten zijn met genoemde notaris in overleg te treden. Ook het verweer van de notaris dat hij zelf niet verder kon door de houding van zijn cliënte treft geen doel. Die houding had de notaris moeten bewegen notaris X in antwoord op diens talrijke verzoeken om inlichtingen over de afhandeling van de boedel mede te delen dat hij van zijn cliënte geen medewerking kreeg en om met notaris X te bespreken hoe de zaak zou kunnen worden opgelost. De aangehaalde passage uit de brief acht het hof beneden de waardigheid van een notaris. De brief geeft blijk van partijdigheid en vooringenomenheid. Bovendien moest de notaris begrijpen dat een dergelijke brief de vastgelopen verhoudingen geheel zou blokkeren. Klacht gegrond, doch onvoldoende voor het opleggen van een maatregel.

Jaar 1992

13.2.37 Boedelnotaris tevens adviseur, onpartijdigheid

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 30 januari 1992, nr. 18/91, WPNR 6222 (1996), PW 1992, nr. 20055

Inhoud

In hoeverre is verenigbaar dat een adviseur tevens als boedelnotaris optreedt?

Feiten

Een notaris die optreedt als boedelnotaris in de nalatenschap van de moeder, terwijl hij reeds jarenlang adviseur was van de vader en bovendien gedurende een aantal jaren bestuurder van een stichting AK was geweest. De stichting AK beheerde een deel van het vermogen van de vader. In de periode dat de notaris stichtingbestuurder was werd door hem een akte verleden waarbij vader nog enkele aandelen overdroeg.

Uitspraak

Door de handelwijze heeft de notaris de schijn gewekt dat aan de onpartijdigheid, die van een notaris wordt vereist, getwijfeld kan worden. De notaris heeft zich aldus in een positie gebracht dat hem verweten zou kunnen worden dat hij de belangen van de overige erfgenamen achterstelt bij die van de vader. Dat de notaris naar beste weten gehandeld heeft doet daaraan niet af. De notaris wordt geen maatregel opgelegd nu hij is gedefungeerd.

13.2.38 Uitleg, verklaring van erfrecht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 6 februari 1992, nr. 15/91, PW 1992, nr. 20056

Inhoud

Uitleg testament in verklaring van erfrecht.

Feiten

Niet bekend.

Uitspraak

Uitleg testament in verklaring van erfrecht. Ter zake kan slechts met recht geklaagd worden indien de uitleg een verwaarlozing van de ambtsplichten van de notaris inhoudt en/of een zich schuldig maken aan een handelen in strijd met de te betrachten zorg, dan wel anderszins in afwijking van hetgeen in zijn ambt betaamt

Toepassing van dit criterium leidt tot de slotsom dat er aan de kant van de notaris daarvan geen sprak is geweest. De notaris heeft in de verklaring van erfrecht – naar de kamer aanneemt volstrekt te goeder trouw – een uitleg aan het testament gegeven, die ook volgens de rechtbank verdedigbaar is en die door de rechtbank zelfs als enig juiste is aangemerkt. Zelfs als die uitleg achteraf nog onjuist zou blijken te zijn – hetgeen thans door het gerechtshof beoordeeld moet worden – dan nog treft de notaris geen verwijt dat hij die uitleg heeft gegeven.

13.2.39 Passeren testamenten zonder getuigen

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 27 februari 1992, NJ 1993, 788

Inhoud

Het passeren van testamenten zonder getuigen leidt niet altijd tot afzetting.

Feiten

Het passeren van testamenten zonder getuigen.

Uitspraak

Het hof stelt – met de kamer – vast dat de notaris veelvuldig testamenten heeft gepasseerd zonder aanwezigheid van getuigen. Dit is in strijd met dwingendrechtelijke voorschriften als vervat in art. 23 Wet op het Notarisambt en art. 4:985 BW en levert op het door de notaris verwaarlozen van zijn ambtsplichten. Schending van de genoemde voorschriften leidt ingevolge art. 4:1000 BW tot nietigheid van de desbetreffende testamenten. De frequentie van het niet in acht nemen van de betrokken wettelijke voorschriften vormt een aanwijzing in de richting van een niet ongebruikelijk geworden gang van zaken, zij het binnen de betrokken categorie van notariële akten. Deze ontoelaatbare handelwijze van de notaris kan niet alleen ernstige schadelijke gevolgen hebben voor belanghebbenden in concreto maar tast ook het vertrouwen aan dat het publiek moet kunnen stellen in het notariaat dat immers de wettelijke taak heeft zekerheid in het rechtsverkeer te bieden en te waarborgen, met name als het gaat om het maken van uiterste willen. Aan de aldus aangeduide ernst van de vastgestelde feiten als zodanig doet niet af dat, zoals uit aan het hof overgelegde schriftelijke verklaringen volgt, soortgelijke feiten zich ook elders in het notariaat wel zouden voordoen, al dan niet met toepassing van de – naar het oordeel van het hof eveneens verwerpelijke – variant dat er bij het passeren enige verbindingsdeur wordt geopend tussen de kamer waarin de notaris en de comparent(en) zich bevinden en een aangrenzend althans nabijgelegen vertrek waarin zich notariële medewerkers ophouden, die aldus geacht worden als getuigen aanwezig te zijn bij het passeren en – later – de akte mede ondertekenen. Anderzijds verdient in het belang van een evenwichtige beoordeling van de handelwijze van de notaris en de juiste keuze van een daarop passende tuchtrechtelijke maatregel ook te worden vermeld, dat de – nog maar relatief korte tijd functionerende – notaris eerder als kandidaat-notaris zeker niet heeft gewerkt onder een regime waarin aan de hier aan de orde zijnde normen zwaar werd getild. Dit heeft bij hem gaande weg een onzuivere waardering van die normen ingang doen vinden. Ofschoon dit de notaris geenszins disculpeert, wil het hof het wel laten meewegen. Voorts heeft de notaris – die er duidelijk blijk van heeft gegeven het laakbare van zijn handelwijze in te zien – toegezegd ook voor de periode waarin hij vóór zijn benoeming tot notaris met de waarneming van zijn huidige kantoor was belast na te gaan of de testamenten die hij toen heeft gepasseerd in aanwezigheid van getuigen zijn verleden, en bij twijfel dienaangaande te zullen overgaan tot het opnieuw passeren ervan. Gelet op het vorenoverwogene acht het hof in het onderhavige geval de sanctie van afzetting, welke met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid een voor de notaris in feite blijvend karakter zal dragen, te zwaar en daarmede niet evenredig aan het hiervoor geschetste complex van feiten en de omstandigheden waaronder die feiten zijn begaan. Dat de notaris blijvend ongeschikt zou zijn het ambt van notaris uit te oefenen is niet aannemelijk geworden. Veeleer zou hier de sanctie van schorsing in de uitoefening van de werkzaamheden als notaris passen en wel voor de duur van één jaar. Evenwel het notarieel tuchtrecht kent deze sanctie – wèl bekend in het tuchtrecht van advocaten en register-accountants en wèl opgenomen in een actueel voorontwerp van een nieuwe Wet op het Notarisambt – vooralsnog niet. Dit betekent voor de onderhavige zaak dat het hof als tuchtrechter slechts kan kiezen tussen de maatregel van berisping met waarschuwing en de maatregel van afzetting – aldus gevolg gevend aan de voordracht. Bij de nog bestaande beperktheid van het scala van tuchtrechtelijke sancties, meer in het bijzonder bij het bestaan van de aanmerkelijke lacune tussen berisping met waarschuwing enerzijds en (voordracht tot) afzetting anderzijds acht het hof het onjuist, immers in strijd met het evenredigheidsbeginsel, ten nadele van de notaris te kiezen voor de in casu onevenredig zware maatregel van afzetting. Derhalve rest het hof geen andere toe te passen maatregel dan die van berisping met waarschuwing. Deze is weliswaar weer te licht in verhouding tot de ernst van de feiten in combinatie met de persoon van de notaris maar treft hem niet ongerechtvaardigd.

Opmerking

Het nieuwe erfrecht kent niet meer de verplichting om getuigen bij het passeren van testamenten te laten compareren. Zie ook Hoge Raad 13 januari 2006, LJN: AU3712 (‘Open deurtje’).

13.2.40 Rechtskundige bijstand, boedelkosten, voorschot

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 21 mei 1992, nr. 4/92, WPNR 6066 (1992), PW 1992, nr. 20129

Inhoud

Behoren de kosten die door een deel van de erfgenamen zijn gemaakt in verband met een geschil over de verdeling en de kosten van taxatie tot de boedelkosten? Verkoop zonder erfgenamen te verwittigen.

Feiten

De notaris behandelt de verdeling van de nalatenschap van de moeder van de klager. Erfgenamen zijn de klager, zijn zus en broer. De nalatenschap bestaat uit onder meer een boerderij met bouwland. Zus en broer lokken een bevel tot openbare verkoop van de onroerende goederen uit. Zij komen daarna met de klager overeen dat de verpachte landerijen worden toegedeeld aan de klager voor ƒ 77.500,- en dat zij de boerderij onderhands wensen te verkopen en daartoe volmacht geven aan de notaris om dit binnen drie maanden te doen, bij gebreke waarvan het openbaar zal moeten worden verkocht.

Geklaagd werd onder meer dat de notaris zonder de klager te verwittigen medewerking had verleend de boerderij aan derden te verkopen, dat bepaalde taxatiekosten en kosten van rechtsbijstand, gemaakt door zus en broer, ten laste van de boedel werden gebracht en dat zonder toestemming aan zus en broer voorschotten werden uitbetaald.

Uitspraak

Het hof stelt vast dat de nota van de juridische adviseur betrekking had op rechtskundige bijstand aan de zusters en de broer terzake van een tussen hen en klager bestaand geschil omtrent de verdeling van de nalatenschap en dat de nota van de taxateur betrekking had op in opdracht van de zuster en de broer – niet mede in opdracht van de klager noch in opdracht van de notaris – verrichtte taxatiewerkzaamheden in het kader van de verdeling. Naar het oordeel van het hof bestond er voor de notaris geen redelijke grond de betrokken kosten als boedelkosten aan te merken. Immers, wat de eerste post betreft, is aannemelijk dat deze betrof rechtsbijstand ten behoeve van beide andere erfgenamen teneinde op basis van het eigen partijbelang hun positie te bepalen ten opzichte van klager als mede erfgenaam en met betrekking tot de tweede post valt aan te nemen dat het daarbij ging om een op initiatief van beide andere erven tot stand gekomen taxatie die volgens de ten kantore van de notaris werkzame kandidaat-notaris nauwelijks terzake dienende was en in zoverre dus niet kon bijdragen tot de afwikkeling van de boedel.

Door desondanks de hier besproken posten ten laste van de boedel te brengen handelde de notaris in strijd met zijn ook tegenover klager geldende zorgplicht.

Daaraan doet op zichzelf niet af dat de notaris met betrekking tot de kosten van rechtsbijstand in zijn achteraf heeft doen weten deze alsnog aan de zuster en de broer in rekening te zullen brengen. De hier aan de orde zijnde grief is dan ook terecht voorgedragen.

Het is onjuist om aan één erfgenaam bij wijze van voorschot het overgrote deel van de verkoopsom van de boerderij uit te keren, buiten medeweten van de andere erfgenamen. In casu was het bovendien onzeker of en tot welk bedrag inbreng zou moeten plaatsvinden, zodat nog onzekerheid bestond over de omvang van de voorschotten.

Ten aanzien van de verkoop oordeelt het hof dat het op de weg van de notaris lag, die wist dat het om een gevoelige kwestie ging, om de klager tijdig tevoren te verwittigen van de afspraak, althans om tijdig na te gaan of deze van die afspraak op de hoogte was. Klacht gegrond, volgt berisping.

13.2.41 Beneficiaire aanvaarding, dienstplicht, informatieplicht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 25 juni 1992, NJ 1994, 39

Inhoud

Beneficiaire aanvaarding na zuivere aanvaarding en notariële dienstplicht.

Feiten

De notaris werkt mee aan beneficiaire aanvaarding door een erfgenaam terwijl hij weet dat die erfgenaam de nalatenschap reeds zuiver heeft aanvaard. De notaris laat na de beneficiaire aanvaarding door één erfgenaam aan de andere mede te delen.

Uitspraak

Uitspraak

In gezaghebbende wetenschappelijke literatuur op het terrein van het erfrecht komt tot uitdrukking dat de executeur tevens boedelberedderaar – in welke hoedanigheid de notaris was aangewezen ‘met opdracht van al zodanige macht en gezag als aan die hoedanigheid kunnen worden toegekend’ – een vrije bevoegdheid kan worden toegekend de goederen van de nalatenschap te vervreemden in het verband van de afwikkeling van de nalatenschap. Voorts zijn onder het aan de executeur opgedragen beheer begrepen alle handelingen die voor de normale exploitatie van de goederen van de nalatenschap dienstig zijn (art. 3:170 lid 2). Daaronder kunnen ook beschikkingshandelingen vallen. Als zich twijfel kan voordoen over de wijze waarop de notaris zijn werkzaamheden als executeur uitvoert, dient de notaris de erven erop te wijzen dat zij op het punt van de decharge een voorbehoud kunnen maken.

Jaar 1993

13.2.45 Boedelnotaris, verklaring van erfrecht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 21 januari 1993, nr. 24/92, PW 1993, nr. 20201

Inhoud

Wat moet een notaris doen als twee erfgenamen het niet eens zijn met de wijze van afhandeling van de nalatenschap die de notaris voorstelt, terwijl de andere erfgenamen zich daarin wel kunnen vinden?

Feiten

Een nalatenschap valt in Hawaï open. Alle broers en zussen zijn erfgenaam. Tot de nalatenschap behoren twee trustvermogens en een banktegoed in Nederland. Twee erfgenamen waren het niet eens met de wijze van afwikkeling van de nalatenschap door de notaris, de overigen wel. Geklaagd werd over de afgifte van een verklaring van erfrecht in die situatie.

Uitspraak

Als twee erfgenamen het niet eens zijn met de wijze van afhandeling van de nalatenschap die de notaris voorstelt, terwijl de overige erfgenamen zich daarin wel kunnen vinden, moet de notaris niet overgaan tot het afgeven van een verklaring van erfrecht, maar tot het opmaken van een proces-verbaal van zwarigheden. De afgifte van de verklaring van erfrecht had tot gevolg de uitbetaling van een banktegoed, een partiële verdeling van de nalatenschap.

13.2.46 Ouderlijke boedelverdeling, vervreemding, waardering

Instantie en vindplaats

Uitspraak

Duidelijk is dat in ieder geval enige ondertekenaars van de akte van berusting de strekking van die verklaring niet voldoende hebben onderkend. De notaris is tekort geschoten bij het geven van informatie over de onder andere door klager ondertekende akte van berusting in de bepalingen van het testament. De notaris heeft de akte zonder enige toelichting meegegeven aan één van de erfgenamen, opdat zij voor de ondertekening door de erfgenamen zou zorgen. Ten onrechte ging de notaris er indertijd van uit dat zijn informatieplicht niet verder strekte dan het zich beschikbaar houden voor het beantwoorden van vragen. Gelet op de vérstrekkende consequenties van de berusting had de notaris de hem geheel onbekende erfgenamen op eigen initiatief over de betekenis van de inhoud van de akte moeten informeren. Hij heeft daarmee in strijd met de zorgplicht gehandeld. Maar omdat de notaris ter zitting te kennen heeft gegeven lering daaruit getrokken te hebben en zijn dienstverlening op dit punt te hebben verbeterd, werd afgezien van het opleggen van een maatregel.

Opmerking

Uitspraak

Aannemelijk is geworden dat de notaris al het mogelijke heeft geprobeerd om de door klager verlangde gegevens voor hem te verkrijgen. Dat klager thans nog steeds niet over die gegevens beschikt ligt derhalve zeker niet aan de notaris. Dat het inroepen van de hulp van de notaris niet het resultaat heeft gehad waar klager op hoopte is, alhoewel teleurstellend voor klager, op zichzelf niet iets wat de notaris tuchtrechtelijk kan worden verweten. De Kamer heeft de klacht dan ook terecht ongegrond verklaard. Met de Kamer overweegt het hof (ten overvloede) dat de notaris klager terecht heeft geadviseerd om zich tot een advocaat te wenden.

Jaar 1995

13.2.53 Bevoegdheid executeur

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 26 januari 1995, nr. 234/94, PW 1995, nr. 20525

Inhoud

Het advies van de notaris dat een executeur bevoegd is goederen uit de nalatenschap te verkopen als dat nodig is voor de vereffening, is juist en tuchtrechtelijk niet klachtwaardig.

Feiten

De notaris heeft de klager vertelt dat een executeur bevoegd is goederen uit de nalatenschap te verkopen als dat nodig is voor de vereffening.

Uitspraak

Uitspraak

Het hof is van mening dat de omstandigheid dat er nog een ander aanspreekpunt was voor de verkoop (namelijk de makelaar met wie klager ook contact had opgenomen), de notaris niet ontslaat van zijn verplichting om klager juist en zo volledig mogelijk te informeren. Het is juist dat de notaris als executeur de bevoegdheid mist om inhoudelijk, zonder contact op te nemen met de erfgenamen, op het bod van klager te reageren. Een inhoudelijke reactie werd echter niet van de notaris gevraagd. Klager heeft aan de makelaar en aan de notaris laten weten dat en onder welke voorwaarden hij de bungalow wilde kopen. De notaris had op zijn minst genomen aan klager moeten laten weten na ontvangst van het bod en zeker na bevestiging van het bod in de brief van 23 maart 1994, waarom hij geen contact heeft opgenomen met de erfgenamen en kon niet volstaan met een verwijzing naar de makelaar.

Niet geheel zonder grond meende de klager een vordering te hebben op de erfgenamen. Klager heeft het recht om zijn schuldenaren te kennen en de notaris had zijn medewerking moeten verlenen aan het totstandkomen van het contact tussen klager en zijn (vermeende) schuldenaren, danwel door het verstrekken van personalia, danwel door zelf contact op te nemen met de erfgenamen. De notaris stelde zich ten onrechte op het standpunt dat het hem niet vrij staat de personalia van de erfgenamen aan klager te verstrekken. De geheimhoudingsplicht waar de notaris zich op lijkt te beroepen strekt niet tot bescherming van de erfgenamen tegen een vordering van klager. Klacht gedeeltelijk gegrond, geen maatregel.

13.2.58 Informatieplicht, boedelnotaris

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 19 augustus 1995, nr. 55/95

Inhoud

Taak boedelnotaris.

Feiten

Niet bekend.

Uitspraak

Onderscheid moet worden gemaakt tussen enerzijds (a) problemen tussen de erven gerezen als gevolg van door klager beweerd onoirbaar, ondeugdelijk en/of onduidelijk beheer door een of meer van klagers broers over het vermogen dat door het overlijden ter beschikking van de erven kwam en anderzijds (b) de rol die de notaris bij de afwikkeling van de nalatenschap speelde in de context van de reeds problematisch gebleken voorgeschiedenis ervan en de vraag of en in welk opzicht hij daarin betrokken was. Over de onder (a) vermelde problematiek als zodanig oordeelt de tuchtrechter niet. De onder (b) bedoelde rol en betrokkenheid is wel onderhevig aan tuchtrechtelijke toetsing. De notaris heeft een tekort aan professionele sturing en een tekort aan heldere informatie aan alle erven over de mogelijkheden en grenzen van de afwikkeling van de nalatenschap laten zien.

13.2.59 Bespreken testament, testeervaardigheid

Instantie en vindplaats

KvT Amsterdam 13 juli 1994, JBN 1994, 129 en Hof Amsterdam 24 augustus 1995, nr. 621/94, PW 1995, nr. 20597

Discussie bestond ook over het indienen van de successieaangifte en het volledig ten laste van de boedel brengen van betalingen voor door de notaris verrichte werkzaamheden (notariskosten, taxatiekosten en een nota van een bijeenkomst van alle erfgenamen in een café).

Uitspraak

De complexiteit van de boedel in verbinding met het tussen de erfgenamen bestaand onderling wantrouwen ten aanzien van het voor de omvang van de boedel van belang zijnde vermogensbeheer sedert overlijden van klaagsters vader in 1974, had uit een oogpunt van de vereiste professionele zorgvuldigheid reden moeten zijn voor de notaris om reeds in een vroeg stadium één of meer deskundigen op het terrein van de accountancy in te schakelen om dat beheer te reconstrueren in plaats van bij brief van 3 maart 1992 – de eerste waarmee hij zich tot alle erfgenamen heeft gewend – zonder toelichting mee te delen dat hij zal uitgaan van de feiten, zoals die in het verleden hebben plaatsgevonden en dat hij geen reden heeft aan de juistheid daarvan te twijfelen. Een onderzoek door deskundigen zou ertoe hebben moeten strekken met de nodige voortvarendheid tot een voor alle erven inzichtelijke en te verantwoorden afwikkeling te komen. In het kader daarvan zouden immers eventueel voor de afwikkeling nog nodige maar niet onder de notaris berustende bescheiden geredelijk kunnen zijn opgespoord en opgevraagd bij erven die van belang zijnde administratie hadden gevoerd respectievelijk daarop controle hadden uitgeoefend. Bovendien zou de notaris aldus het nu door hem opgeroepen risico hebben vermeden gaandeweg de schijn op zicht te laden van partijdigheid, waarvan daadwerkelijk overigens niets is gebleken.

De door de notaris in deze gemaakte kanttekening dat bij gebreke van overeenstemming daarover met en tussen de erven geen accountant kon inschakelen, solveert zijn optreden in deze ongenoegzaam. In de gegeven situatie kon de impasse danwel de dreiging ervan waarin de afwikkeling was geraakt en die in 1992 voor sommige erfgenamen aanleiding vormde hun aan de notaris verschafte machtiging tot afwikkeling op te schorten, redelijkerwijze slechts worden doorbroken respectievelijk afgewend door – anders dan de notaris deed – de erven ondubbbelzinnig voor de keuze te plaatsen: er worden ofwel op korte termijn al dan niet via rechterlijke tussenkomst één of meer onafhankelijke deskundigen ingeschakeld, ofwel de notaris, daartoe bij gebreke aan voldoende medewerking van alle erven genoopt, geeft als gevolg van de door de erven geschapen en door hem niet te doorbreken impasse zijn opdracht tot afwikkeling terug.

Gelet op het beoogde doel van de familiebijeenkomst aldaar – waaraan ook klager heeft deelgenomen – te weten alle hangende kwesties met alle erfgenamen te zamen tot oplossing brengen, kon de notaris in redelijkheid van mening zijn dat de kosten van die bijeenkomst naar hun aard zonder meer geheel als boedelkosten waren te beschouwen. De omvang van het door de exploitant van het café in rekening gebracht bedrag voor de – zeer langdurige – bijeenkomst, is bovendien op zichzelf ook niet bestreden. Het voldoen daarvan ten koste van de boedel betekende geen onverantwoord vooruitlopen op de te realiseren verdeling van de nalatenschap.

Hoewel het hof vindt dat het optreden van de notaris uit een oogpunt van voortvarend en voor alle erfgenamen gelijkelijk volgbaar informeren en leiding geven is gebleven beneden het niveau van de notarieel professionele zorgvuldigheid die van hem mag worden verwacht, wordt toch geen maatregel opgelegd. Het hof laat het bij het diskwalificeren van het optreden van de notaris gelet op de binnen de betrokken familie bestaande en tot verdeling van de erven in kampen leidende conflicten, die een zeer aanzienlijk handicap hebben gevormd bij het vervullen van zijn opgave het vertrouwen van alle erfgenamen in zijn professioneel handelen te behouden (met welke situatie de notaris overigens tot op zekere hoogte welk rekening moest houden bij de door deze te volgen handelswijze).

13.2.62 Declaratie, executeur, ruzieboedel, beëindiging opdracht

Instantie en vindplaats

College van Beroep 12 december 1995, WPNR 6221 (1996)

Inhoud

De notaris moet in beginsel, indien daarom wordt verzocht, een specificatie van zijn declaratie verschaffen.

Feiten

Erflater overleed op 10 december 1990 en liet als enige erfgenamen achter zijn zeven kinderen. Erflater had bij codicil een dochter als executeur benoemd zonder haar daarbij echter het recht tot in bezitneming van de nalatenschap toe te kennen en zonder bepaling omtrent de duur van de executele. De afwikkeling van de nalatenschap geschiedde in eerste instantie door notaris N. In verband met het bestaan van allerlei geschilpunten tussen de dochter-executeur en van haar broers enerzijds en de vijf andere erfgenamen anderzijds en het ontbreken van een oplossingsgerichte communicatie tussen de erfgenamen werd in mei 1991 in onderling overleg en met algemene instemming een ‘directie’ ingesteld.

Van deze directie, welke ten doel c.q. tot taak had (het bevorderen van) de afwikkeling van de nalatenschap, maakten deel uit de dochter-executeur, een andere notaris (tegen wie voornoemde dochter later een klacht zou indienen, deze notaris hierna te noemen: de notaris) en erflaters zoon Frans.

Als onderdeel van de afwikkeling van de nalatenschap werd bij akte op 31 juli 1992 voor notaris N verleden aan voornoemde dochter een onroerend goed toegedeeld. In die akte werd een afrekeningsverplichting ten laste van voornoemde dochter opgenomen ten behoeve van de andere erfgenamen. Op 15 januari 1993 schreef de notaris op verzoek van vijf van de andere erfgenamen een brief aan de makelaar die het perceel voor voornoemde dochter in verkoop had, waarbij de notaris namens die erfgenamen de makelaar op de hoogte bracht van de hiervoor bedoelde afrekeningsplicht. Notaris N had op 12 november 1992 aan de erfgenamen meegedeeld dat hij met onmiddellijke ingang zijn taak als boedelnotaris beëindigd wilde zien. Na 31 vergaderingen van de directie heeft de notaris eveneens te kennen gegeven zijn werkzaamheden als directielid als beëindigd te beschouwen c.q. niet te willen voortzetten. De nalatenschap was op dat moment (en evenmin ten tijde van de behandeling van na te melden klacht door het scheidsgerecht en het College van Beroep) niet (volledig) afgewikkeld. De dochter-executeur (hierna te noemen: klaagster) diende bij het scheidsgerecht 2) een klacht in tegen de notaris en notaris N. De klacht tegen notaris N werd afzonderlijk behandeld en wordt hier niet besproken. De klacht tegen de notaris luidde samengevat als volgt:

1. de notaris heeft, ondanks herhaald verzoek, geen specificatie gegeven van de declaraties met betrekking tot de door hem verrichte werkzaamheden;

2. de notaris heeft met het schrijven van de brief aan de makelaar duidelijk partij gekozen voor de in de brief genoemde vijf erfgenamen en daarmee gehandeld in strijd met hetgeen van hem als onafhankelijk notaris verwacht mag worden;

3. de notaris heeft zich ten onrechte voortijdig uit zijn functie als directielid teruggetrokken;

4. de notaris heeft, als lid van de directie, ten onrechte niet willen meewerken aan het oplossen van het geschil met betrekking tot de executeursbeloning. Het scheidsgerecht verklaarde de klacht op alle onderdelen gegrond en veroordeelde de notaris tot betaling van de kosten. De notaris ging in beroep tegen de uitspraak van het scheidsgerecht.

Uitspraak

Duidelijk is, aldus het College van Beroep, dat de notaris binnen het kader van zijn opdracht zijn werkzaamheden mocht declareren voor zover deze gericht waren op en rechtstreeks verband hielden met het vereffenen en verdelen van de nalatenschap en aldus ten laste van die nalatenschap konden worden gebracht. Deze werkzaamheden heeft hij – niet betwist – onderscheiden in vergaderingen, verslaglegging daarvan en overig werk, een en ander in uren berekend naar een overeengekomen tarief van ƒ 247,50 excl. BTW. Ter zitting was komen vast te staan, dat alle ingediende zeven declaraties zonder enig voorbehoud waren aanvaard en betaald. Weliswaar was door klaagster eenmaal om specificatie gevraagd, doch na het antwoord van de notaris van 4 december 1991 was zij daarop niet meer teruggekomen. Het ging dan naar het oordeel van het College van Beroep niet aan om achteraf nog specificatie te verlangen van meer in het bijzonder het gedeclareerde overige werk.

Het scheidsgerecht heeft op zich genomen terecht geoordeeld dat een notaris, indien daarom wordt verzocht, een specificatie van zijn declaratie behoort te geven. Naar het inzicht van het College van Beroep behoorden daartoe in casu mededelingen van de notaris over de vraag, waaruit het overige werk bestond, meer in het bijzonder ook met wie van de erven hij met het oog op zijn zaak als lid van de directie heeft gesproken en hoelang, doch niet – krachtens zijn vertrouwenspositie – wat met ieder van hen is behandeld.

De in klachtonderdeel 2. bedoelde brief is geschreven enkel ten behoeve van vijf van de zeven erven en ten behoeve van hun belangen bij de afwikkeling van de eventuele verkoop van het pand, dat aan klaagster was toebedeeld, waarbij werd gewezen op een bepaling te hunnen gunste en ten laste van de laatste. De notaris blijkt dit ook als afzonderlijke opdracht beschouwd te hebben, waarvoor hij de betrokken vijf erven een declaratie heeft gezonden. Dat de notaris met het schrijven van deze brief duidelijk partij heeft gekozen voor deze vijf erven volgt echter niet uit het schrijven, de inhoud van bedoelde brief en met name de wijze waarop die brief is geredigeerd, aldus het College van Beroep. Niets wijst erop dat de notaris de opdracht welke hij binnen zijn taak als directielid had, heeft veronachtzaamd door de ene partij tegenover de andere te begunstigen of op enigerlei wijze te bevoordelen. Wellicht had hij verstandiger gedaan door bedoelde vijf erven te adviseren in deze een andere weg te bewandelen, hetgeen ook mogelijk was geweest, doch deze constatering doet aan het voorgaande niets af. Dit klachtonderdeel werd dan ook ongegrond geacht en in dit opzicht kon de bestreden uitspraak niet in stand blijven, aldus het College.

Uit de stukken en het verhandelde ter zitting was duidelijk geworden, dat binnen het kader en de figuur van de directie en door haar optreden het merendeel van de zaken en ook de belangrijkste daarvan na veelvuldig en langdurig vergaderen en onderhandelen tot vereffening en verdeling was gebracht. Na 31 vergaderingen in deze sfeer bleek tenslotte een eindlijst van overgebleven geschilpunten door de directie te kunnen worden opgemaakt. Door de notaris was ter afwikkeling van de overgebleven geschilpunten een vervolgtraject in drie onderdelen opgesomd en voorgesteld. Tevens was duidelijk geworden dat de notaris gedurende geruime tijd heeft toegewerkt naar beëindiging van zijn functie van directielid, zij het niet zonder het totstandbrengen van een eindlijst als voormeld en het aangeven van mogelijkheden om uit de impasse te komen. Gelet op het voorgaande en vooral ook de onverzoenlijke standpunten van de beide mede-directieleden tegenover elkaar mocht naar het oordeel van het College van Beroep de notaris per saldo in alle redelijkheid naar beëindiging van zijn taak in deze toewerken. Dit klachtonderdeel werd dan ook ongegrond verklaard.

Voor wat betreft klachtonderdeel 4, de kwestie van het beweerde en gevorderde executeursloon, staat klaagster duidelijk als partij tegenover de nalatenschap, aldus het College van Beroep. Vraag is of zij nog executeur was tot na het instellen van de hier bedoelde directie, althans recht had of aanspraak kon maken op beloning terzake. Het standpunt van de notaris was duidelijk negatief: er zou daarvan geen sprake zijn. Klaagster meende van wel, het andere directielid meende van niet. Het College van Beroep achtte het alleszins aanvaardbaar, mede gelet op vorenbedoelde omstandigheden, dat hierover geen bindend besluit was tot stand gekomen, te meer omdat klaagster nooit heeft willen toezeggen, dat zij zich in zo’n besluit zou schikken. Dit punt blijft dus terecht een kwestie van een overblijvend geschilpunt als onder klachtonderdeel 3. bedoeld (de eindlijst), aldus het College. Ook klachtonderdeel 4. werd derhalve ongegrond verklaard. Het College van Beroep vernietigde de gehele uitspraak, waarvan beroep, verklaarde de klacht in al haar onderdelen ongegrond en bracht de kosten van het hoger beroep ten laste van klaagster.

13.2.63 Executeursloon, rekening en verantwoording, bevoegdheid executeur, boedelnotaris tevens executeur

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 14 december 1995, nr. 473/95

Inhoud

Houdt het afleggen van rekening en verantwoording tevens in een opdracht het executeursloon te voldoen?

Feiten

De aan de erfgenamen toegezonden rekening en verantwoording bevat een jaarsgewijs overzicht van de inkomsten en uitgaven van de boedel. Daarbij valt op dat de honoraria van de executeurs staan vermeld als uitgaven. De executeurs hebben de bedragen echter nog niet ontvangen zodat de rekening en verantwoording op dat punt een onjuiste weergave bevat. De notaris stelt dat de bedragen staan vermeld als een impliciet verzoek van de executeurs aan de erfgenamen om tot betaling van de honoraria over te gaan.

Uitspraak

Uitspraak

Uit de stukken en het behandelde ter zitting is niet gebleken van feiten en omstandigheden die voor de notaris aanleiding hadden moeten zijn om te vermoeden en onderzoeken of tante onder de, ongeoorloofde, druk van een derde tot het besluit is gekomen om haar testament te wijzigen. Klaagsters zelf zijn goed op de hoogte van hetgeen in het huishouden van tante zoal voorviel. De notaris wist dat echter niet. Hij heeft vóór het opmaken van het testament van tante alleen slechts zeer kort contact gehad met F. Daarbij heeft F alleen doorgegeven dat tante haar testament wilde wijzigen. De inhoud van die wijziging heeft de notaris met tante zelf, onder vier ogen, tijdens drie gesprekken doorgenomen.

De emotionele uitbarstingen van de notaris ten opzichte van klaagsters en ook ten opzichte van de tante van klaagsters zijn onbetamelijk. Bovendien geeft de notaris er blijk van het onwaardige van zijn optreden niet in te zien, door her kennelijk op zijn plaats te achten dat tante na een emotionele uitbarsting van zijn kant, hem excuses aanbood. Met de kamer is het hof van oordeel dat de klacht in zoverre gegrond is. Geen maatregel.

13.2.68 Onderzoeksplicht, samenlevingsovereenkomst, verklaring van erfrecht, onheuse bejegening, schenkingen

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 7 maart 1996, nr. 719/95, WPNR 6233 (1996)

Inhoud

Het opmaken van een samenlevingsovereenkomst tussen moeder en dochter is tuchtrechtelijk niet laakbaar. Hoe te handelen als er een onjuiste verklaring van erfrecht is afgegeven. Hoe ver dient het onderzoek naar mogelijke schenkingen in verband met schending van de legitieme portie te gaan?

Feiten

Erflaatster overlijdt achterlatend twee dochters en drie kleindochters, geboren uit het huwelijk van een eerder overleden zoon. Een vierde zoon was eerder overleden zonder afstammelingen. Erflater overlijdt zonder testament. De erfgenamen (de twee dochters en drie kleindochters geven de notaris opdracht een verklaring van erfrecht te maken. Daarin komen de kleindochters niet als erfgenamen voor. Een van de dochters (58 jaar) is twee jaar voor het overlijden van erflaatster (91) met haar gaan samenwonen. De notaris heeft voor hen een samenlevingsovereenkomst gemaakt inhoudende onder meer een verblijvingsbeding. Klagers, de kleindochters van erflaatster, verwijten de notaris dat hij niet had mogen meewerken aan het opstellen van een samenlevingsovereenkomst omdat daarin een verblijvingsbeding zonder vergoeding van de waarde was opgenomen, dat de kleindochters niet in de verklaring van erfrecht vermeld waren en dat hij niet al het mogelijke heeft gedaan om wezenlijk belangrijke zaken na te trekken, met name de omvang van de nalatenschap. Eveneens wordt de notaris onwaardige bejegening verweten.

Uitspraak

De klacht inzake het opstellen van de samenlevingsovereenkomst werd ongegrond verklaard. Mede gelet op het feit dat de dochter als verpleegkundige haar moeder heeft verzorgd en op het feit dat de wederzijdse zorgverplichting mede grondslag voor het verblijvingsbeding was, beoogde het contract niet de (toekomstige) rechten van derden te bekorten. Ook als het ‘samenwonen’ in de door klager bedoelde beperkte zin moet worden opgevat en dienovereenkomstig eerst een aanvang zou hebben genomen per 1992, dan nog valt de notaris er geen tuchtrechtelijk verwijt van te maken dat hij het samenlevingscontract overeenkomstig de wens van de beide contractanten heeft opgesteld. Dit contract en met name het daarin als essentieel onderdeel voorkomend wederzijds verblijvingsbeding betreffende de roerende zaken, behelst op zichzelf geen rechtens ontoelaatbare regeling tussen de contractanten. Het beoogt evenmin op voor de notaris ten tijde van het tot stand komen ervan kenbare wijze rechten of toekomstige rechten van derden in casu klager, als erfgenamen, te verkorten.

Ten aanzien van de onjuiste verklaring van erfrecht wordt geoordeeld dat dit weliswaar een onzorgvuldig handelen van de notaris is, maar dat het niet leidt tot tuchtmaatregel: Zodra de notaris van de onjuistheid op de hoogte was, heeft hij de bank geïnformeerd, zijn verontschuldigingen aangeboden, het aanbod gedaan een nieuwe verklaring van erfrecht op te stellen en de kleindochters in verband hiermee boedelvolmachten toegezonden. Deze zijn niet ondertekend geretourneerd. Bovendien is geen nadeel opgetreden ten gevolge van de onjuistheid in de verklaring van erfrecht.

De notaris heeft met betrekking tot de vraag of er sprake is geweest van enige onregelmatigheid of zelfs fraude met betrekking tot de omvang van de boedel of het doen van betalingen, naar voren gebracht dat hij op grond van door hem ontvangen stukken en op grond van hetgeen hij van de andere erfgenamen heeft vernomen, van oordeel is geworden dat van onregelmatigheden geen sprake was. Tegenover die stelling heeft klager, op wiens weg het lag om het tegendeel aannemelijk te maken, onvoldoende feiten en omstandigheden kunnen waarmaken die voor dat tegendeel redengevend zijn.

De notaris werd verweten gebrekkig onderzoek te hebben gedaan naar gedane schenkingen; hij had slechts de bankafschriften van de laatste anderhalf jaar ingezien.

Dit beperkte inzicht in de rekeningen van erflaatster en de enkele navraag door de notaris bij de overige erfgenamen naar eventuele schenkingen was, met name nu de notaris ermee bekend was, dat erflaatster in het verleden schenkingen had gedaan, een te smalle basis om vast te stellen dat op het erfdeel van die overige erfgenamen geen korting behoefde te worden toegepast ten gunste van klaagsters. Een partijdige opstelling van de notaris valt daaruit weliswaar niet af te leiden, maar het onderzoek was onder de gegeven omstandigheden niet grondig genoeg. In zoverre heeft de notaris onzorgvuldig gehandeld.

De notaris bestrijdt dat hij klaagster op een onwaardige wijze te woord heeft gestaan. Het door klaagster gesteld tegendeel heeft zij niet aannemelijk kunnen maken. De correspondentie die van de notaris is uitgegaan bevat ook geen onheuse bewoordingen. Voorzover de notaris vanuit zijn visie heeft gepoogd aan klaagster duidelijk te maken hoe het zijns inziens met de nalatenschap was gesteld en via welke wegen de afwikkeling ervan zou moeten geschieden, kan dit zeer wel in gesprekken op niet mis te verstane wijze althans zonder omwegen gebeurd zijn. Daarbij zal de notaris blijk hebben gegeven van opvattingen tegengesteld aan hetgeen klaagster voor ogen stond. Dit betekent evenwel nog niet dat de notaris in deze contacten beneden de maat van de vereiste beheersing is gebleven. Dit geldt ook voor de bezwaren die klaagster maakt tegen de passages van het aan de Kamer toegezonden schriftelijk verweer van de notaris. Daarin vermeldt de notaris dat klaagster ‘pure leugens’ respectievelijk ‘diverse aperte onwaarheden’ verkondigt en ‘haar fantasie aardig heeft laten gaan’. Deze moreel gekleurde terminologie kan weliswaar onnodig weerstand wekken en is daarom onverstandig en onnodig maar gaat in het onderhavige geval niet zo ver dat daaraan tuchtrechtelijke gevolgen moeten worden verbonden. Daarbij tekent het hof aan dat klaagster op haar beurt in haar appèlschrift de notaris van diverse ‘leugens’ beticht.

13.2.69 Informatieplicht, combitestament, verklaring van erfrecht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 7 maart 1996, nr. 720/95, PW 1997, nr. 20839

Inhoud

De notaris verschaft geen heldere en volledige verklaring van erfrecht in geval van een combitestament.

Feiten

De door de notaris gehanteerde verklaring van erfrecht – door klager eerst een half jaar later ontvangen – maakt geen melding van de ouderlijke boedelverdeling en houdt alleen in dat erflater het vruchtgebruik van de hele nalatenschap aan klagers moeder heeft gelegateerd. De notaris wilde zoveel mogelijk successierecht besparen door een twee sporenbeleid te voeren waarbij hij enerzijds het successierechtelijk deed voorkomen alsof voor de verdeling van de nalatenschap de keuze op het vruchtgebruiklegaat was gevallen maar anderzijds de civielrechtelijke verdeling op de voet van de ouderlijke boedelverdeling tot de mogelijkheden liet blijven behoren.

Uitspraak

Vaststaat dat de notaris klaagster heeft toegezegd haar te informeren maar dat hij deze toezegging niet is nagekomen. Dit levert op zichzelf reeds een verwijtbare nalatigheid van de notaris op, gelet op de overige belangen van alle erven bij een open en door hen te volgen afwikkeling van de nalatenschap. Deze nalatigheid wordt niet gerechtvaardigd door de enkele omstandigheid dat klagers moeder verlangde dat de notaris over de inhoud van haar gesprek met hem geen mededelingen aan de andere erfgenamen zou doen.

De notaris heeft de stelling van klager niet weersproken dat noch klagers moeder noch haar boekhouder vooraf zijn gekend in de tekst van de verklaring van erfrecht en dat de notaris ook tegenover de boekhouder heeft staande gehouden dat klagers moeder volledig eigenares was op basis van de ouderlijke boedelverdeling. De brief van de notaris aan klager valt naar inhoud en strekking in redelijkheid niet anders te verstaan dan dat als uitgangspunt voor de afwikkeling van de nalatenschap de ouderlijke boedelverdeling had te gelden. Dit is niet verenigbaar met het door de notaris in deze procedure ingenomen standpunt dat klagers moeder ‘van meet af aan’ al voor het vruchtgebruiklegaat gekozen had. Het overwogene leidt tot de conclusie dat de notaris bij meer dan een gelegenheid in zijn contact met klager, zijn moeder en de andere erven is tekort geschoten in het op naar de omstandigheden evenredig korte termijn verschaffen van heldere en volledige informatie over de lijn die, mede gelet op de aan klagers moeder staande keuze, bij de uitvoering van het testament en dus bij de afwikkeling van de nalatenschap overeenkomstig het testament moest worden gevolgd. Aldus kon bij de erven gaandeweg verwarring ontstaan en gebrek aan vertrouwen in het optreden van de notaris als boedelnotaris. Waar volgens eigen zeggen van de notaris de verhoudingen tussen de erven onderling niet ideaal waren, luisterde zijn plicht iedere erfgenaam open en ondubbelzinnig te informeren en voor te lichten des te nauwer.

13.2.70 Verrekening declaratie

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 11 juli 1996, nr. 89/96, WPNR 6279 (1997)

Inhoud

Het verrekenen van de declaratie met boedelgelden is zonder nader overleg met de erfgenamen niet geoorloofd.

Feiten

Een notaris is betrokken bij de afwikkeling van de nalatenschap. Erfgenamen zijn de echtgenoot en drie zoons. De notaris stelt onder meer een verklaring van erfrecht op. Bij brief van 5 januari 1994 deelt de notaris één van de zoons mee dat hij zijn werkzaamheden beëindigt onder toezending van de declaratie. De declaratie wordt verrekend met de opbrengst uit een eerder plaats gehad hebbende verkoop van een woning uit de boedel. Klager verwijt de notaris onder meer dat hij zijn declaratie heeft verrekend met boedelgelden.

Uitspraak

De notaris heeft onzorgvuldig gehandeld door zonder nader overleg met de erven het bedrag van de declaratie voor zijn boedelwerkzaamheden te verrekenen met de in de boedel gevallen opbrengst van een daaruit verkochte onroerende zaak, hoewel één van de klagers vooraf aan een medewerker van de notaris had laten weten dat hij geen verrekening wenste. De klacht is in zoverre gegrond maar niet van zodanig gewicht dat een maatregel op zijn plaats is. Klacht gegrond, geen maatregel.

13.2.71 Aanvaarding, tenaamstelling registergoed, opdracht, trage afwikkeling

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 25 juli 1996, nrs. 86/96 en 87/96, WPNR 6399 (1998), PW 1997, 20840

Inhoud

Gevolgen tenaamstelling onroerend goed voor aanvaarding. Het inschakelen van buitenlandse deskundigen is in de gegeven omstandigheden alleszins aanvaardbaar.

Feiten

In een nalatenschap is het levenslange huurrecht van een vakantiehuisje gelegateerd aan een mevrouw A. De erflater benoemt zijn versterferfgenamen tot erfgenamen. De erflater overlijdt op 22 oktober 1990. Eind december krijgt de notaris via een makelaar de opdracht het onroerend goed in Nederland op naam van de erfgenamen te zetten. Daarna belasten de klagers de notaris met de afwikkeling van de nalatenschap. De notaris laat de nalatenschap op enig moment na het op naam zetten van het Nederlandse onroerend goed door de erfgenamen beneficiair aanvaarden. De eerste boedelbespreking vindt plaats op 7 maart 1991. De erfgenamen weigeren op advies van de notaris een volmacht tot afgifte legaat te ondertekenen, omdat de omvang van de nalatenschap nog niet duidelijk is. Bij vonnis in kort-geding veroordeelt de pres. Rb. Den Haag de erven om mee te werken aan de inschrijving in de Belgische registers van het legaat van het huurrecht op straffe van een dwangsom. De medewerking wordt door de erfgenamen niet verleend en de dwangsom wordt verbeurd. In augustus 1992 stelt de notaris een voorlopige staat van baten en schulden van de nalatenschap per sterfdatum op. Op 27 februari 1992 verzoekt de advocaat van de erfgenamen aan de notaris een officiële berekening van de legitieme te maken in verband met een aanhangig te maken procedure. Op 18 januari 1993 schrijft de eerste hypotheekhouder dat het bevreemde dat de notaris als boedelnotaris geen contact met hem had opgenomen. Bij brief van 13 oktober 1993 schrift de notaris aan mevrouw A dat de klagers als rechtsopvolgers van erflater volledig eigenaar zijn van het huis en dit ook in bezit hebben genomen. Hij schrijft voorts dat het legaat aan haar niet is afgegeven omdat een dergelijk recht in België niet bestaat en omdat het in een andere vorm de legitieme porties van de erfgenamen zou doorbreken. Mevrouw A legt conservatoir beslag op het huis.

Uitspraak

Het hof is van oordeel dat de notaris zijn verantwoordelijkheid niet heeft ontlopen maar juist naar behoren heeft waargemaakt door deskundigen op het terrein van het Belgisch recht in te schakelen, te weten een Belgische notaris en een Belgische advocaat, in verband met de omstandigheid dat het omstreden, bij testament aan mevrouw A toebedeeld legaat van levenslange huur van een zomerhuis in België, uiteenlopende, naar Belgisch recht te beantwoorden vragen opriep. De oplossing daarvan was van invloed op de afwikkeling van de nalatenschap, onder meer op de berekening van de legitieme portie en derhalve op de omvang van de schending daarvan als gevolg van eventuele effectuering van het legaat.

De tussen als erven en mevrouw A gerezen problemen over de afgifte van het legaat en van een aantal andere boedelgoederen zijn voorwerp geweest van onderhandeling tussen de betrokken advocaten van partijen.

Daar deze geschilmaterie een definitieve afwikkeling van de nalatenschap in overwegende mate beheerste en in dat verband de belangen van klagers door hun advocaten werden behartigd, kan er de notaris ook geen verwijt van worden gemaakt dat hij in de genoemde periode geen of onvoldoende effectieve voortgang met de afwikkeling heeft gemaakt.

13.2.79 Herstel gemaakte fout, optreden notaris

Instantie en vindplaats

KvT Amsterdam 14 mei 1997, WPNR 6292 (1997)

Inhoud

Na het maken van een fout worden weliswaar excuses aangeboden, maar de wijze (toonzetting en afstandelijk optreden) waarop de gemaakte fout getracht werd te herstellen maken dat de notaris onvoldoende heeft gedaan.

Feiten

A, een nicht van de moeder van klaagster, overlijdt zonder bij uiterste wil over haar nalatenschap te hebben beschikt. De notaris vraagt aan klaagster om aanvullende gegevens met betrekking tot de familiestamboom teneinde de wijze van vererving vast te stellen. In de veronderstelling dat B, de moeder van klaagster, en C broer en zuster waren in plaats van neef en nicht, is de notaris er vanuit gegaan dat alle afstammelingen van B, waaronder klaagster, bij plaatsvervulling erfgenamen zijn in de nalatenschap van A. In dat kader zijn voorschotten uitgekeerd – aan klaagster ƒ 15.937 – teneinde in de gelegenheid te worden gesteld om op een georganiseerde veiling een en ander uit de nalatenschap te kunnen kopen. Door de Inspecteur der Registratie en Successie is de fout met betrekking tot de aanwijzing van de erfgenamen opgemerkt en vastgesteld dat klaagster – en anderen – niet gerechtigd zijn in de nalatenschap, nu zij niet bij plaatsvervulling tot de nalatenschap geroepen zijn. Bij brief van 7 november 1996 aan de afstammelingen van B heeft de notaris voor deze vergissing zijn verontschuldigingen aangeboden. Voorts heeft hij meermalen verzocht het uitgekeerde voorschot als onverschuldigd betaald terug te storten.

Bij brief van 8 januari 1997 heeft de kandidaat-notaris ten kantore van de notaris aangeboden een betalingsregeling te treffen en voorts – voor het geval daarover geen overeenstemming wordt bereikt – klaagster per 1 februari 1997 in gebreke gesteld. Klaagster beklaagt zich over het optreden van de notaris ten aanzien van de afwikkeling van de door hem gemaakte fout. Zij vindt het onterecht dat hij het betreffende bedrag terugvordert en stelt zich op het standpunt dat hij de door hem veroorzaakte schade voor zijn rekening moet nemen.

Uitspraak

In beginsel dient het maken van een fout door de notaris te worden vermeden. De cliënten mogen er vanuit gaan dat de notariële dienstverlening vlekkeloos verloopt. Als er toch fouten worden gemaakt, dan hangt het van de omstandigheden af, in hoeverre zulks klachtwaardig is. De wijze waarop een gemaakte vergissing wordt hersteld en/of afgehandeld, kunnen bij de beoordeling van het klachtwaardige een belangrijke rol spelen.

In het onderhavige geval heeft de notaris weliswaar verontschuldigingen aangeboden, maar lijkt voor het overige weinig bereid zich met de gedupeerden over de afwikkeling van de gevolgen terzake te verstaan. De vraag in hoeverre de notaris voor de gevolgen van deze fout is verzekerd en wat het standpunt dienaangaande van de assuradeur is, kan de notaris te dezen niet ontheffen van zijn plicht zelf op te komen voor de gevolgen van eventuele verwijtbare fouten. De toonzetting van voormelde brief van de kandidaat-notaris met daarin de aangekondigde gerechtelijke stappen, mede gezien het afstandelijke optreden van de notaris met betrekking tot de afwikkeling terzake, leidt tot de conclusie dat de notaris een weinig gelukkige hand heeft gehad bij het herstel van wat als een ernstige vergissing van zijn kantoor moet worden aangemerkt. Gelet op de begrijpelijke teleurstelling bij de gedupeerden, waaronder klaagster, en de mogelijk ontstane schade maken dat verontschuldigingen alleen onvoldoende zijn om tot het oordeel te komen dat de notaris zich voldoende heeft ingespannen om de gemaakte fout te herstellen. Klaagster beklaagt zich er derhalve terecht over dat zij zich onder druk gezet voelt en haar onvoldoende ruimte wordt gelaten om tot een voor haar acceptabele afwikkeling te komen. Gelet op het bovenstaande is de Kamer van oordeel dat de notaris klachtwaardig heeft gehandeld. Echter acht de Kamer het optreden van de notaris niet zodanig laakbaar dat hem een maatregel dient te worden opgelegd.

Jaar 1998

13.2.80 Informatieplicht, legaat, negatieve nalatenschap

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 19 februari 1998, nr. 921/97, WPNR 6331 (1998)

Inhoud

Legataris wordt ten onrechte niet op de hoogte gesteld van het legaat, ook al is de nalatenschap negatief.

Feiten

Erflaatster, voormalig werkgeefster van klaagster, heeft aan klaagster geldbedrag gelegateerd. De notaris is bij codicil benoemd tot executeur en boedelberedderaar. De notaris heeft haar niet ingelicht over het legaat. De boedel was negatief.

Uitspraak

Een notaris dient een legataris op de voet van art. 39 oud van de Wet op het Notarisambt en art. 4:990 oud BW te informeren over het toegekende legaat. De mogelijkheid dat het legaat vanwege het negatieve saldo niet kan worden voldaan doet daaraan niet af. De vastgestelde onzorgvuldigheid kan op zichzelf niet worden hersteld door het aanbieden van een excuus. Klacht gegrond, geen maatregel.

13.2.81 Gebrekkige levering, gebrekkige bekrachtiging, legitieme, declaratie, houding notaris

Instantie en vindplaats

College van Beroep 2 maart 1998, WPNR 6327 (1998)

Inhoud

Verkoop uit een onverdeelde boedel. Notaris vermeldt in transportakte vier erfgenamen niet. De bekrachtiging, met gebruikmaking van een boedelvolmacht, wordt pas vijf jaar later ingeschreven, nadat een klacht is ingediend en zonder kennisgeving aan de erven. Hoever reikt de plicht tot specificatie van een declaratie?

Feiten

Klager is één van de vier kinderen van A uit diens ontbonden huwelijk met B. A is hertrouwd met C uit welk huwelijk twee kinderen zijn geboren. C is overleden in 1988, na bij testament haar man, haar kinderen en haar stiefkinderen ‘gezamenlijk en voor gelijke delen’ tot haar enige erfgenamen te hebben benoemd. In 1993 heeft A een woonhuis verkocht. In de transportakte van 3 februari 1993 heeft de notaris niet vermeld dat, behalve A en zijn twee kinderen uit het tweede huwelijk, óók de kinderen uit zijn eerste huwelijk eigenaren van dat huis waren. A is op 23 mei 1993 overleden. Terzake van de afhandeling van de nalatenschap van A en de daarin begrepen boedel van C hebben de erfgenamen aan de medewerkers van de notaris op 9 juli 1993 een boedelvolmacht afgegeven. Met gebruikmaking daarvan heeft de notaris op 3 augustus 1993 een akte van bekrachtiging gepasseerd, waarin namens de kinderen uit het eerste huwelijk de levering is bekrachtigd. Die akte is op 7 januari 1998 ingeschreven in de openbare registers. Klager verwijt de notaris dat hij: a. een onjuiste transportakte heeft gepasseerd; b. door zijn adviezen onenigheid tussen de erfgenamen heeft veroorzaakt; (…) d. geweigerd heeft zijn declaratie te specificeren. De notaris heeft toegegeven dat hij een fout heeft gemaakt en daarvoor zijn excuses aangeboden en de fout hersteld. Hij betwist dat hij een onjuiste successieaangifte heeft gedaan en is met betrekking tot de declaratie van mening dat, zolang hij onder het gebruikelijke notariële boedeltarief werkt, een specificatie niet noodzakelijk en ongewenst is.

Uitspraak

Het College zal klachtonderdeel a. beoordelen in het licht van regel 28 van de Beroeps en gedragsregels, voorzover inhoudende: ‘Bij het passeren van de akte van eigendomsoverdracht zorgt de notaris ervoor dat… de koper geen risico loopt met betrekking tot de… eigendomsverkrijging’. Vaststaat dat op 3 februari 1993 – toen de transportakte werd gepasseerd – klagers vader en al zijn kinderen eigenaren waren van het over te dragen huis. Verder staat onweersproken vast dat de notaris was vergeten het testament van C te lezen; hij wist wel dat het testament bestond. Door in de akte van 3 februari 1993 te zwijgen over de kinderen uit het eerste huwelijk heeft de notaris regel 28 geschonden. Het College tilt daar zwaar aan, ook al heeft de notaris naar zijn zeggen de fout erkend en daarvoor zijn excuses gemaakt. Het Scheidsgerecht heeft daarin kennelijk aanleiding gezien de fout niet verwijtbaar te achten, maar het College ziet dat anders. De fout is zo ernstig dat de betrokkenen een belang hebben om te klagen. Klachtonderdeel a. is dus gegrond. De notaris heeft evenwel de fout hersteld. Daartoe heeft hij op 3 augustus 1993 een akte van bekrachtiging opgemaakt, waarvoor hij geen kosten in rekening heeft gebracht. In de akte verklaart een secretaresse als gevolmachtigde van alle zes de kinderen dat namens de kinderen uit het eerste huwelijk de levering tot stand wordt gebracht en dat alle kinderen de levering bekrachtigen ‘hetgeen mede ten behoeve van de kopers… wordt aanvaard’. Daarmee zijn de belangen van de kopers gediend en – mits de akte is ingeschreven – veilig gesteld. De inschrijving heeft echter pas plaats gevonden op 7 januari 1998, twaalf dagen vóór de behandeling van de klacht in hoger beroep. Daarmee is het belang van de klachtprocedure onderstreept.

Klager en zijn mede-erfgenamen wensen het transport niet aan te tasten, maar zijn onkundig gebleven zowel van de akte van bekrachtiging als van de inschrijving. Hetzelfde geldt vermoedelijk ook voor de kopers. Dat verzuim ware door de notaris ten spoedigste te herstellen. Alle betrokkenen hebben recht op een afschrift van de bekrachtiging.

Nadat de notaris inmiddels kennis had genomen van het testament, merkte hij dat erflaatster mogelijk de legitieme portie van de kinderen uit het tweede huwelijk heeft geschonden. Hij heeft toen die kinderen gevraagd of zij van hun legitieme rechten afstand wilden doen. Dat was een delicate kwestie, die – naar uit klachtonderdeel b. moet worden afgeleid – door de oud-notaris zo onbeholpen is behandeld dat tussen de kinderen uit beide huwelijken onenigheid is ontstaan. De oud-notaris heeft dat niet betwist, zodat de klacht gegrond is.

Met betrekking tot de declaratie – klachtonderdeel d. – staat vast dat partijen een uurtarief zijn overeengekomen. Klager vroeg een specificatie, maar kreeg nul op het rekest: de notaris stelde zich op het standpunt dat een specificatie niet nodig is omdat de declaratie onder het notarieel adviestarief blijft. Dit standpunt is onjuist, zodat de klacht gegrond is. Tijdens de klachtprocedure heeft de notaris op 10 mei 1996 alsnog de declaratie gespecificeerd. Het is betreurens- en klachtwaardig dat daartoe een klachtprocedure noodzakelijk was.

Klager neemt met de specificatie nog geen genoegen, maar ten onrechte. De specificatie van 10 mei 1996 vermeldt een genoegzame aanduiding van de in de jaren 1993 tot en met 1995 per dag verrichte werkzaamheden. Klager wenst te weten met wie de brieven zijn gewisseld en de besprekingen zijn gehouden, maar tot een zo vergaande specificatie is de notaris niet gehouden.

13.2.82 Veiling, partijdigheid, boedelnotaris tevens executeur, boedelbeschrijving

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 12 maart 1998, nr. 975/97, WPNR 6336 (1998), JBN 1999

Inhoud

Het is niet geoorloofd inboedel zonder toestemming van alle erfgenamen en zonder een boedelbeschrijving te hebben opgemaakt te veilen.

Feiten

De notaris is als boedelnotaris betrokken bij de afwikkeling van klaagsters grootmoeder. De notaris is door grootmoeder tot executeur en boedelberedderaar benoemd. Erflaatster heeft een woonhuis te Z voor een reële prijs verkocht aan haar zoon D onder voorbehoud van woonrecht op de langstlevende. D zou de koopprijs in termijnen voldoen en de levering zou pas na overlijden van de langstlevende plaatshebben. BV X stelt dat D begin jaren zeventig de rechten uit de koopovereenkomst aan BV Y heeft overgedragen. Aan deze overdracht kleefden gebreken. Tevens heeft de notaris de inboedel geveild zonder toestemming van alle erfgenamen.

Uitspraak

Het hof is genoegzaam gebleken dat de notaris minst genomen de schijn van partijdigheid over zich heeft afgeroepen door bij de afwikkeling van de nalatenschap er zonder meer van uit te gaan van de juistheid van het standpunt van BV X en klaagster niet voldoende bij de aan de orde zijnde problematiek te betrekken en haar standpunt onvoldoende serieus te nemen. Het hof onderschrijft het oordeel van de kamer inhoudende dat de notaris tuchtrechtelijk laakbaar heeft gehandeld door de inboedel te doen veilen zonder zich te vergewissen van de toestemming van alle erven, waaronder klaagster, en zonder tevoren een boedelbeschrijving op te maken. Argumenten zijn:

– volgens heersende opvatting is de executeur (naar oud recht) uitsluitend bevoegd tot verkoop zonder toestemming van de erven om legaten en schulden der nalatenschap te voldoen en in het geval dat een behoorlijk beheer van de nalatenschap de verkoop dringend vereist; hiervan is i.c. niet althans onvoldoende gebleken;

– de vrees dat de boedel schade zou lijden als gevolg van inbraak, diefstal en kraken vormde geen dringende reden tot verkoop: de notaris had de goederen kunnen laten opslaan

Erflater benoemt notaris tot bewindvoerder en executeur. Erflater was in tweede echt gehuwd. De tweede echtgenote krijgt het vruchtgebruik van de hele nalatenschap gelegateerd, alsmede twee panden, de echtelijke woning en een vakantiehuis, dit legaat evenwel tegen inbreng van de waarde. Dochter C en zoon D zijn enige erfgenamen. Het bewind duurt voort totdat het legaat van het vruchtgebruik vervalt. De beide panden zijn met toestemming van de bewindvoerder verkocht en aangewend voor de aankoop van een flat en een ander pand. Daarna is de flat verkocht. De opbrengst daarvan is aan de tweede echtgenote ter beschikking gesteld. Later is ook het tweede pand verkocht. Het familiebedrijf is na overlijden van erflater verkocht en nadien failliet gegaan. Pas in 1995, zeven jaar na overlijden van de erflater, wordt een boedelbeschrijving gemaakt waarin geconstateerd wordt dat er niets meer is. De erfgenamen klagen erover dat de beide betrokken notarissen hen niet hebben ingelicht over de opeisbaarheid van de moederlijke erfdelen en de schenkingen. Voorts verwijten zij de notarissen nalatigheid in de uitoefening van hun functie.

Uitspraak

Onvoldoende is gebleken dat de notarissen de erfgenamen dusdanig hebben voorgelicht dat zij hun positie tegenover de tweede echtgenote bij onverkorte uitvoering van het testament van hun vader voldoende hebben kunnen begrijpen. Met name is niet gebleken dat de erven er genoegzaam van in kennis zijn gesteld dat hun vorderingen wegens overbedeling uit de nalatenschap konden voldoen en daartoe nalatenschapsgoederen waaronder onroerende goederen, te gelde konden maken en dat bij afgifte van de legaten zonder terzake een nadere regeling te treffen de voldoening van hun vorderingen uiterst twijfelachtig zou worden.

De notarissen zijn onderscheidenlijk als rechtens benoemde bewindvoerder en executeur en feitelijk als zodanig optredende functionaris in gelijke mate tuchtrechtelijk verantwoordelijk te houden voor de wijze waarop uitvoering aan de executele en het bewind is gegeven. Door in deze te handelen en/of na te laten, zoals de feiten uitwijzen, hebben zij de verantwoordelijkheid daarvoor gelijkelijk op zich genomen. Reeds om die reden acht het hof, wat betreft notaris Y, het niet als afzonderlijk feit tuchtrechtelijk laakbaar dat hij de uitvoering van zijn taken van executeur en bewindvoerder aan notaris X heeft overgelaten.

Gelet op het feit dat een legaat ook onder het oude recht door de Hoge Raad wordt beschouwd als een titel voor levering is, faalt het betoog van de notarissen dat voor een legaat onder het oude recht geen afgifte was vereist. Dat het vruchtgebruik bij notariële akte werd afgegeven was niet alleen van belang voor de legataresse maar ook in het belang van de erfgenamen. Uitsluitend op grond van die akte had naderhand de omvang van de vordering van de erfgenamen kunnen worden vastgesteld, nu de goederen en schulden van de nalatenschap die met het vruchtgebruik waren belast niet in een boedelbeschrijving waren opgenomen.

De notarissen wisten althans konden weten dat over een bepaald jaar een niet onaanzienlijk bedrag minder IB verschuldigd was. De notarissen hadden in hun hoedanigheid van bewindvoerder tot taak er op toe te zien dat dit bedrag door de belastingdienst aan de nalatenschap zou worden gerestitueerd dan wel door de legataresse werd geretourneerd. Dit hebben de notarissen ten onrechte nagelaten.

De notarissen zijn er ten onrechte van uitgegaan dat er geen werkzaamheden meer hoefden te worden verricht en dat het bewind daarom diende te worden beëindigd. Maatregel: berisping.

13.2.86 Geheimhoudingsplicht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 14 mei 1998, nr. 1051/97, WPNR 6354 (1999)

Inhoud

Welke stukken mag de notaris te zijner verdediging in het geding brengen?

Feiten

Klacht tegen notaris inzake boedelbehandeling. Klager zond een ‘Eindverslag afwikkeling erfenis X’ aan zijn mede-erfgenamen. Een van de erven zendt een exemplaar hiervan aan de notaris met verzoek om commentaar waaraan de notaris schriftelijk voldoet. Notaris brengt het ‘Eindverslag’ in het geding, maar weigert zijn commentaar aan klager te verstrekken.

Uitspraak

De notaris mocht het te zijner beschikking gekomen ‘eindverslag’ in de onderhavige tuchtrechtelijke procedure inbrengen. Anders dan klager, naar het hof begrijpt, bedoelt aan te voeren, doet zich onder de gegeven omstandigheden, in het licht van het hier genoemde handelen van de notaris dat diende ter toelichting van zijn verdediging als aangevallen partij in het geschil, geen situatie voor die door zijn plicht tot geheimhouding wordt bestreken.

13.2.87 Getuigen, testeervaardigheid

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 14 mei 1998, nr. 958/97, WPNR 6340 (1999)

Inhoud

Het passeren van testamenten met getuigen in de nevenkamer waarvan de schuifdeuren open staan, terwijl de intercom ook aan staat.

Feiten

A is in tweede echt gehuwd met B, blijkens akte van huwelijksvoorwaarden 29 december 1965 buiten iedere gemeenschap van goederen. Op 10 januari 1990 maakt A bij testament, opgemaakt ten overstaan van de notaris, een ouderlijke boedelverdeling tussen zijn tweede echtgenote en zijn beide zoons uit het eerste huwelijk, inhoudende dat alle activa en passiva van zijn nalatenschap aan zijn echtgenote worden toebedeeld, onder de verplichting om onder meer aan ieder van zijn andere erfgenamen wegens overbedeling schuldig te erkennen een bedrag in contanten gelijk aan de waarde van zijn of haar erfdeel. Bij een op 13 februari 1990 ten overstaan van de notaris verleden akte hebben A en B hun huwelijksgoederenregiem aldus gewijzigd dat tussen hen de wettelijke algehele gemeenschap van goederen zal bestaan. A overlijdt op 28 oktober 1990.

Scheidsgerecht Leeuwarden 29 juni 1998, WPNR 6354 (1999)

Inhoud

In geval van onrechtmatig gedrag van een erfgenaam door zonder opgaaf van redenen te weigeren aan de verdeling medewerking te geven, mogen de in verband daarmee gemaakte advocaatkosten worden verrekend met hetgeen de betreffende erfgenaam uit de nalatenschap verkrijgt.

Feiten

Klager weigerde zonder opgave van redenen medewerking te verlenen aan de afwikkeling van de nalatenschap. De andere twaalf mede-erfgenamen schakelen daarop een advocaat in. Zijn de advocaatkosten als boedelkosten aan te merken? En mogen die kosten in mindering worden gebracht op het erfdeel van klager?

Uitspraak

Alle kosten die worden gemaakt ten behoeve van de afwikkeling van de nalatenschap dienen in beginsel door de deelgenoten gezamenlijk te worden gedragen. Erfgenamen zijn evenwel jegens elkaar gehouden mee te werken aan de afwikkeling van de nalatenschap. De eisen van redelijkheid en billijkheid waardoor de rechtsverhouding tussen deelgenoten mede wordt beheerst, brengen mee dat die medewerking wordt verleend zodra dit geacht kan worden in het belang van de boedel te zijn.

De klager die zonder opgave van redenen die medewerking weigert, handelt onrechtmatig jegens zijn mede-erfgenamen en is daardoor verplicht de schade die de andere erfgenamen dientengevolge leiden, te vergoeden. De gemaakte advocaatkosten moeten worden aangemerkt als redelijke en in redelijkheid gemaakte kosten. Opmerking verdient dat de andere erfgenamen ook op grond van art. 3:171 bevoegd waren tot het instellen van een rechtsvordering tegen klager. De declaratie van de advocaat dient daarom te worden aangemerkt als vermogensschade door de andere erfgenamen geleden ten gevolge van het onrechtmatig handelen van klager. De vordering tot schadevergoeding van de andere erfgenamen op klager was voor verrekening met de vordering van klager uit hoofde van zijn legaat of zijn erfdeel vatbaar. De notaris mocht dus op goede gronden het bedrag van de declaratie van de advocaat in mindering brengen op hetgeen klager als erfgenaam/legataris toekwam.

Jaar 1999

13.2.92 Testeren in bijzijn van derden

Instantie en vindplaats

KvT Amsterdam 30 juni 1998, JBN 1998, 96, alsmede Hof Amsterdam 28 januari 1999, nr. 570/98, JBN 1999, 18

Inhoud

Het bespreken en verlijden van een testament in aanwezigheid van een bij testament bevoordeelde is in het algemeen in sterke mate af te raden, met name indien de erflaatster min of meer in een afhankelijkheidssituatie van de bevoordeelde verkeert. Er kunnen zich echter bijzondere omstandigheden voordoen die aanleiding kunnen zijn derden toe te staan aanwezig te zijn bij het passeren.

Feiten

De notaris had in een ziekenhuis een testament gepasseerd, waarbij op uitdrukkelijk verzoek van de testatrice haar zuster aanwezig was. Bij dat testament werd aan die zuster een legaat toegekend van ƒ 200.000, mede bestemd voor haar broers en zusters. Dat legaat is tijdens de bespreking, die aan het passeren van het testament voorafging, door testatrice verhoogd. De zuster was bij deze bespreking aanwezig. Twintig dagen nadien overleed erflaatster. Mag bij het passeren van een testament een begunstigde aanwezig zijn? Klagers menen dat, ook al zou de begunstigde bij het testament haar mond houden tijdens het passeren van het testament, alleen al de aanwezigheid maakt dat de testateur niet in vrijheid kan spreken. Verder zou nog sprake zijn van een afhankelijkheidssituatie vanwege het feit dat de begunstigde zuster de testatrice in belangrijke mate verzorgde. De notaris besloot in dit uitzonderlijke geval de wens van de testatrice in te willigen, daarbij scherp in het oog houdende dat zij op eigen initiatief en zonder beïnvloeding haar wil kon uiten.

Uitspraak

Uitspraak

De notaris diende na overlijden van de vader van klaagsters het bestaan van de verklaring aan alle erfgenamen bekend te maken, ook al verleenden enkele erfgenamen daarvoor geen toestemming. De notaris had omtrent hetgeen tussen de erflater en de klaagsters in het verleden was gebeurd nader onderzoek moeten instellen. Door de toonzetting in de brief heeft de notaris minstens de schijn van partijdigheid op zich geladen. Ook door het enkel met enkele erfgenamen voeren van een afzonderlijk gesprek heeft de notaris de vereiste zorgvuldigheid niet in acht genomen. Een en ander betekend echter niet dat de notaris zijn positie als boedelnotaris niet had mogen aanvaarden. Voormelde verklaring staat daaraan niet in de weg. Klaagsters, die zich juridisch hebben laten bijstaan, hebben niet tegen de benoeming van de notaris als boedelnotaris geprotesteerd. De notaris had geen reden aan te nemen dat niet alle erfgenamen zijn positie als boedelnotaris zouden aanvaarden. Derhalve moeten de kosten van boedelafwikkeling door alle erfgenamen worden betaald. De notaris wordt berispt.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.99 Informatieplicht, verrekening, kwijtschelding

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 4 november 1999 nr. 344/99, WPNR 6401 (2000)

Inhoud

Overleg is gewenst indien een vordering uit hypothecaire geldlening wordt verrekend met een schuld uit hoofde van een schenking.

Feiten

Na overlijden van erflater op 11 juli 1991 wordt het vermogen van zijn echtgenote ingevolge verzoek van erflater door een schoonzoon beheerd onder controle van de notaris.

Klaagster wendt zich tot de notaris met het verzoek een voorschot op haar moeders erfdeel te mogen ontvangen in de vorm van een renteloze lening. De 96-jarige moeder verstrekt daarop een hypothecaire lening van ƒ 20.000 voor de aankoop van een huis aan klaagster, één van haar zeven kinderen, hoewel door de overige kinderen met de notaris was afgesproken dat zij geen belangrijke giften van moeder zouden accepteren. Als de andere kinderen zich daarover bij de notaris beklagen adviseert de notaris moeder om alle kinderen ƒ 20.000 te schenken in twee termijnen in 1998 en 1999. Bij brief van 15 januari 1998 deelt de notaris aan klaagster mede dat haar schuld met deze schenking zal worden verrekend. Klaagster heeft geantwoord dat zij daar niet mee akkoord gaat maar de schenking in contanten wil ontvangen.

Uitspraak

Het hof oordeelt dat overleg tussen alle partijen – met name met klaagster – geboden was, temeer omdat kwijtschelding een tweezijdige rechtshandeling is.

Opmerking

Zo te zien kan geen sprake zijn van kwijtschelding indien een vordering uit hoofde van een geldlening wordt verrekend met een schuld uit hoofde van een schenking. Verrekening is geen tweezijdige rechtshandeling. Zonder nadere gegevens over de casus is de in het WPNR beschreven oordeel van het hof uiterst discutabel.

13.2.100 Verdelingsgeschil, rechercheplicht boedelnotaris

Instantie en vindplaats

College van Beroep 31 december 1999, WPNR 6401 (2000)

Inhoud

Partijen zijn het niet eens over de verdeling.

Feiten

Partijen verschillen van mening over de verdeling van de door echtscheiding ontbonden huwelijksgemeenschap. De een vindt dat hij recht heeft op een bedrag dat krachtens erfrecht met een uitsluitingsclausule was verkregen; de ander stelt dat de een boedelbestanddelen heeft verzwegen. De notaris schrijft dat hij geen zinnige verdeling kan maken vanwege het geschil en eindigt met de woorden: ‘Wie van de twee moet ik nu geloven?’

Uitspraak

Nadat de notaris de vaderlijke linie van de nalatenschap in 1994 had afgewikkeld en uitbetaald, blijken er nog erfgenamen in de moederlijke linie in leven te zijn. De notaris neemt het bureau voor genealogisch onderzoek van mevrouw C in de arm. Op 29 januari 1999 stuurt de notaris de 126 erven in de moederlijke linie (waaronder ook klagers) de slotafrekening toe. Daarin wordt onder meer in rekening gebracht gevoerde correspondentie c.q. besprekingen met Registratie en Successie te X en de heren A en B, mevrouw C en notaris D te W inzake het erfgenamenonderzoek. De notaris verzoekt de erven de meegezonden verklaring van kwijting en decharge te ondertekenen, waarin onder meer kwijting en decharge wordt verleend aan de heren A en B voornoemd en alle door hen – in hun hoedanigheid van zaakwaarnemers – uitgevoerde (rechts)handelingen inzake de afwikkeling van de nalatenschap worden bekrachtigd. Klagers hebben aan dit verzoek niet voldaan. Daarop vindt er op 23 maart 1999 een bespreking ten kantore van de notaris plaats. De notaris slaagt er tijdens die bijeenkomst niet in de bij klagers bestaande bezwaren weg te nemen. Van die bespreking maakt een ten kantore van de notaris werkzame kandidaat-notaris een verslag. De notaris zendt dit verslag aan alle erfgenamen. De notaris vernam pas na de indiening van de aangifte voor het recht van successie in 1994 dat er nog erfgenamen in de moederlijke linie in leven waren. De notaris betoogt dat zijn optreden ten behoeve van deze erfgenamen op zaakwaarneming kan worden gebaseerd.

Uitspraak

Het Burgerlijk Wetboek bevat in de artikelen 1172 en verder van Boek 4 bijzondere voorschriften voor onbeheerde nalatenschappen. Die situatie heeft zich in deze zaak voorgedaan. In de hiervoor bedoelde artikelen is bepaald dat indien een (deel van) een nalatenschap openvalt zonder dat iemand daarop aanspraak maakt, een curator benoemd dient te worden teneinde (een deel van) de nalatenschap te beheren en te vereffenen. De notaris had naar het oordeel van het hof in deze zaak de nodige stappen leidende tot de benoeming van een zogenoemde curator onbeheerde nalatenschap dienen te nemen.

Het verweer van de notaris dat hij niet op de hoogte was – en dat ook niet had behoeven te zijn – van het bestaan van mogelijke erfgenamen in de moederlijke linie, verwerpt het hof eveneens. De notaris is immers niet enkel ontslagen van zijn rechercheplicht indien in een opengevallen nalatenschap geen erfgenamen bekend zijn in de eerste drie groepen wettelijke erfgenamen. Pas indien, hoewel dit een moeilijk en tijdrovend onderzoek is, tot in de zesde graad van verwantschap met de erflater geen erfgenamen te vinden zijn, kan de notaris zich ontslagen achten van verder onderzoek. Op grond van het voorgaande zal het hof dit onderdeel van de klacht gegrond verklaren.

In deze zaak is de notaris in 1994 tot kloving van de nalatenschap overgegaan en is hij in 1994 tevens tot uitkering van het erfdeel van de erfgenamen overgegaan. Op het moment dat de nalatenschap daarvoor gereed ligt, kan de notaris overgaan tot kloving en mitsdien tot verdeling.

Het hof is echter van oordeel dat de nalatenschap in 1994 nog niet voor kloving of voor verdeling gereed lag. Immers door over te gaan tot kloving, maakt de notaris een zogenoemde verdeling. Teneinde te kunnen overgaan tot kloving had derhalve een juridisch vertegenwoordiger van de onbeheerde helft, te weten de curator onbeheerde nalatenschap, mee moeten werken aan de met de kloving gepaard gaande verdeling waarbij wordt vastgesteld welke goederen tot de ‘vaderlijke’ en welke goederen tot de ‘moederlijke’ nalatenschap behoren. De notaris had derhalve in deze zaak op grond van het ontbreken van een juridisch vertegenwoordiger van de erfgenamen in de moederlijke linie niet tot kloving kunnen overgaan, zodat deze handeling van de notaris als onjuist jegens de op dat moment nog onbekende erfgenamen van de moederlijke linie moet worden beoordeeld.

Het hof deelt het oordeel van de Kamer dat de notaris, zeker gezien de gecompliceerdheid van het onderzoek, te lang heeft gewacht met de inschakeling van een deskundige voor onderzoek naar eventuele erfgenamen in de moederlijke linie. Het hof is eveneens met de Kamer van oordeel dat de notaris in dezen een verwijt treft.

Met betrekking tot de werkzaamheden die A en B hebben verricht ten behoeve van de nalatenschap, is het hof van oordeel dat de kosten van deze werkzaamheden minst genomen mede door de erfgenamen in de moederlijke linie dienen te worden gedragen nu het onderzoek van A en B de erfgenamen in de moederlijke linie ten goede is gekomen.

De notaris heeft de eigendom van de tot de nalatenschap behorende registergoederen overgedragen zonder medeweten van (een vertegenwoordiger van) de erfgenamen in de moederlijke linie. Gezien het reeds hiervoor tot uitdrukking gebrachte oordeel dat de notaris er voor zorg had dienen te dragen dat een curator onbeheerde nalatenschap zou zijn benoemd voor het deel van de nalatenschap dat toekomt aan de erfgenamen in de moederlijke linie, dient dit onderdeel van de klacht derhalve gegrond verklaard te worden.

Notaris laat na om alle erfgenamen/legitimarissen over het bestaan van een testament van erflater te informeren, maar geeft ten behoeve van een tweetal banken wel een verklaring van executele af, inhoudende dat niet gebleken is dat de legitimarissen niet in die benoeming berusten. De notaris behoort niet opzettelijk vaag te zijn. Tevens is de notaris tekort geschoten in een zorgvuldig boedelbeheer en in zijn wijze van communiceren met klaagster.

Feiten

A, overleden op 30 april 1990, heeft bij zijn testament zijn echtgenote, de moeder van klaagster, tot executeur benoemd. Op 14 respectievelijk 15 juni 1990 heeft de notaris ten behoeve van een tweetal banken, waar erflater met zijn echtgenote rekeningen aanhield, een verklaring van executele opgemaakt, waarin onder meer het volgende is vermeld: ‘Van enige verklaring van de kinderen/legitimarissen, dat zij niet in gemelde executeursbenoeming berusten, is niet gebleken.’ Ten tijde van de afgifte van deze verklaring had de notaris geen contact gehad met de klaagster, die niet op de hoogte was van de inhoud van het testament van erflater. De notaris was al vóór het overlijden op de hoogte van moeilijkheden in de onderlinge verhouding tussen de erfgenamen. Klaagster verwijt de notaris dat hij niet aan zijn informatieplicht jegens de erfgenamen heeft voldaan. Voorts heeft hij de boedelgelden niet naar behoren beheerd. De notaris heeft brieven niet gelezen en in het algemeen niet adequaat gehandeld en gereageerd en tenslotte gedreigd dat hij, indien klaagster haar klacht niet zou intrekken, de rechtbank zou verzoeken een andere notaris aan te wijzen ter verdere afwikkeling van de boedel.

Uitspraak

Het belang van de erfgenamen brengt mee dat zij door de notaris in ieder geval op de hoogte hadden moeten worden gesteld van het bestaan van het testament. De notaris had zich ervan moeten vergewissen of zij van het bestaan van het testament afwisten. Het is onzorgvuldig dat hij de kinderen/legitimarissen over de executeursbenoeming niet heeft geconsulteerd. Dit klemt temeer nu hij op de hoogte was van de problemen die speelden in de familie. Zijn verklaring dat hij in het belang van de moeder van klaagster bewust de aangehaalde volzin heeft opgenomen in de verklaringen van executele, snijdt geen hout. De notaris had niet alleen haar belang te dienen. Het ligt in het algemeen op de weg van een notaris om in zulke omstandigheden duidelijkheid te bieden, niet om opzettelijk vaag te zijn.

Gelet op alle omstandigheden rondom de nalatenschap, lag een snelle afwikkeling allerminst voor de hand. Door de erven is meermalen vergeefs verzocht om een door de bank opgesteld overzicht van de cumulatieve rentegroei van het door de notaris beheerde geld. Klaagster heeft de notaris er regelmatig op gewezen dat er meer rente te genereren was. Dat hij zich daarvoor niet heeft ingespannen getuigt niet van een zorgvuldig beheer over boedelgelden. Inzake het ongelezen laten van brieven met als (door de notaris op zichzelf niet weersproken) verklaring ‘ik lees geen lange brieven’, schiet de notaris ten opzichte van zijn clientèle tekort. Tenslotte is het onbehoorlijk dat de notaris in een brief aan klaagster meedeelde niet meer te willen optreden als boedelnotaris, indien zij haar tegen hem ingediende klacht niet zou intrekken. De Kamer acht de klachten gegrond en legt aan de notaris de maatregel van waarschuwing op.

13.2.113 Informatieplicht

Instantie en vindplaats

KvT Zutphen 6 oktober 2000, WPNR 6446 (2001)

Inhoud

Notaris laat klager ondanks vele verzoeken ten onrechte in het ongewisse over de werkelijke stand van zaken en laat na een behoorlijk antwoord op zijn vragen aan klager te geven.

Feiten

In oktober 1996 overleed de moeder van klager. Een halfbroer blijkt executeur te zijn. Hij voert ook het bewind over een broer van klager. Op 30 september 1999 bezocht klager het notariskantoor. Ondanks wel veertig telefoongesprekken en diverse toezeggingen ontving klager nimmer antwoord op zijn vragen. Op 29 augustus 2000 stuurt de notaris een brief aan klager waarin hij uitleg geeft over de gang van zaken, erkent niet met de meeste zorg jegens klager te hebben gehandeld en daarvoor excuses aanbiedt.

Uitspraak

De kamer stelt voorop dat het er niet om gaat of de notaris de nalatenschap van de moeder van klager behoorlijk heeft behandeld. Evenmin is aan de orde of hij op de juiste manier is opgetreden bij het opmaken van de beschrijving door de bewindvoerder. De notaris is niet met de boedelbehandeling belast. Met de boedelbeschrijving ter zake van het bewind over klagers broer heeft klager niet van doen. De notaris heeft naar aanleiding van de verzoeken om informatie echter niet gehandeld zoals van hem verwacht had mogen worden. In feite heeft hij geen enkele moeite genomen om te proberen klager op zijn vragen van een behoorlijk antwoord te voorzien. De kamer legt ter zake de maatregel van waarschuwing op.

13.2.114 Boedelnotaris en adviseur

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 19 oktober 2000, nr. 133/00, NM 2001, 5, PW 2001, nr. 21306

Inhoud

De boedelnotaris die gaandeweg partijadviseur van één erfgenaam bij de afwikkeling wordt dient aan partijen voldoende kenbaar te maken op welk moment hij zijn positie als boedelnotaris heeft prijsgegeven.

Feiten

Op 18 mei 1998 overlijdt erflater X als erfgenamen nalatende zijn vier kinderen en zijn partner, mevrouw Y, die tevens tot executrice is benoemd. De notaris heeft zorggedragen voor het opstellen van een samenlevingsovereenkomst tussen erflater en diens partner en heeft voorts op 29 april 1996 het testament van erflater gepasseerd. Op verzoek van mevrouw Y heeft de notaris de successieaangifte opgesteld en ingediend en de boedelverdeling ter hand genomen. Toen tussen de kinderen en mevrouw Y geschillen ontstonden hebben de kinderen zich voor advies tot notaris Z gewend. Deze heeft bij brief van 5 november 1998 aan de notaris voorgesteld om als tweede boedelnotaris op te treden hetgeen de notaris heeft afgewezen. In mei 1999 hebben de kinderen advocaat W ingeschakeld. Op 6 september 1999 hebben de kinderen in kort geding afgifte van een aantal bescheiden van mevrouw Y gevorderd. In dat kort geding werd mevrouw Y bijgestaan door de notaris. Met ingang van 6 september 1999 treedt notaris Z als boedelnotaris op.

De kinderen van erflater verwijten de notaris dat hij niet als boedelnotaris is afgetreden op het moment dat hij als adviseur van mevrouw Y ging optreden. De notaris stelt zich op het standpunt dat hij voor één partij kan optreden mits dit kenbaar is aan de wederpartij.

Uitspraak

In deze zaak geldt als uitgangspunt dat indien een notaris tijdens de afwikkeling van een nalatenschap de stap maakt van boedelnotaris naar individuele belangenbehartiger van een of meer (maar niet alle) erfgenamen, hij vervolgens het moment van rolverwisseling uitdrukkelijk aan partijen kenbaar maakt. De notaris betoogt dat hij reeds bij aanvang van zijn werkzaamheden aan klagers kenbaar heeft gemaakt dat indien zij de door hem, notaris, opgestelde stukken in twijfel zouden trekken, hij niet langer als boedelnotaris zou kunnen optreden en dat de notaris zich dan nog enkel aan de zijde van mevrouw Y, die een beroep deed op deze stukken, zou scharen. Dit betoog treft geen doel. Ondanks het verbinden van een voorwaarde aan zijn werkzaamheden als boedelnotaris had de notaris duidelijk dienen te maken aan klagers dat deze voorwaarde door de brief van 2 juni 1999 van mr. W was vervuld en dat hij zich derhalve genoodzaakt zag zijn positie als boedelnotaris prijs te geven. Voorts heeft de notaris zich beroepen op de brieven van mr. W van 2 juni 1999 en van 5 juli 1999. In eerstgenoemde brief heeft mr. W namens klagers het verblijvensbeding, zoals opgenomen in de voor de notaris verleden samenlevingsovereenkomst tussen erflater en mevrouw Y van 29 april 1996, betwist. In laatstgenoemde brief schrijft mr. W het navolgende: ‘Zie ik het goed, dan treedt u thans op als raadsman/gemachtigde van mevrouw Y en is er geen sprake meer van dat u als neutraal boedelnotaris de zaken behartigt van alle erfgenamen. In den vervolge zal ik u dan ook zo beschouwen; voor de verdere afwikkeling van de zaak heeft een en ander natuurlijk betekenis.’ Hoewel voorgaande passage aangeeft dat van de zijde van mr. W de notaris vanaf 5 juli 1999 werd beschouwd als zijnde partijadviseur van mevrouw Y, ontslaat dit de notaris niet van zijn verplichting om uitdrukkelijk duidelijkheid te verschaffen omtrent de door hem in te nemen dan wel ingenomen positie ten opzichte van partijen.

Het Hof concludeert dat de notaris onvoldoende kenbaar heeft gemaakt aan partijen op welk moment hij zijn positie als boedelnotaris heeft prijsgegeven en acht de geconstateerde onzorgvuldigheden dusdanig ernstig dat terzake aan de notaris de maatregel van waarschuwing dient te worden opgelegd.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en art. 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels, alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.115 Boedelnotaris, beëindiging opdracht

Instantie en vindplaats

Jaar 2001

13.2.118 Overdracht dossier, boedelnotaris tevens bewindvoerder

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 15 maart 2001, nr. 404/00, NM 2001, 10

Inhoud

De notaris die het dossier overdraagt aan een collega zonder medeweten belanghebbende, draagt daardoor medeverantwoordelijkheid voor eventueel door collega gemaakte fouten.

Feiten

Boedelnotaris, tevens bewindvoerder, draagt het dossier over aan andere notaris binnen dezelfde maatschap zonder medeweten klaagster. Collega maakt fouten.

Uitspraak

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 13 september 2001, nr. 156/01, NM 2001, 12

Inhoud

Onbeholpen optreden van een behandelende kandidaat-notaris; onvoldoende toezicht notaris op werk kandidaat-notaris.

Feiten

Op 3 november 1995 overlijdt mevrouw A na bij testament, verleden op 28 september 1995 voor notaris X te Y, aan haar jongste dochter (klaagster) te hebben gelegateerd, niet vrij van rechten en kosten, het aandeel van erflaatster in de woning aan de Z-straat te Y en de restantvorderingen die erflaatster had op haar zoon en haar andere dochter ter zake van de verkoop van de economische eigendom van haar huis in V aan haar kinderen. Overigens benoemde zij tot erfgenamen haar jongste dochter, voor de helft en haar beide andere kinderen ieder voor een kwart. De feitelijke boedelbehandeling is geschied door de kandidaat-notaris. Klaagsters broer en zus hebben niet in het testament berust. Er bestaat verschil van mening tussen de erfgenamen over de waardebepaling van de nalatenschap. De afgifte van de legaten heeft nog niet plaatsgehad. De wijze waarop de kandidaat-notaris optreedt valt niet in goede aarde.

Uitspraak

Het eerste verwijt aan het adres van de kandidaat-notaris betreft zijn houding ten opzichte van klaagster. De kandidaat-notaris stelt dat de toonzetting van zijn brieven aan klaagster wellicht wat minder afstandelijk zijn geworden in de loop der tijd, doch dat klaagster dit aan zichzelf te danken had daar zij en haar partner hem destijds onheus bejegenden in de telefoongesprekken die hij met hen heeft gevoerd. In zijn brief van 8 augustus 1996 aan klaagster en haar partner schrijft de kandidaat-notaris het navolgende:

‘Met verbazing nam ik kennis van het feit dat u bedragen maandelijks heeft laten overboeken (althans niet heeft verhinderd) van de rekening van de overledene naar uw rekening. Ik neem aan dat u ook over de binnenkomende post beschikt van de overledene. Daartussen bevonden zich maandelijks herinneringen dat er saldotekort was tengevolge van die overschrijving. Het saldotekort is daarna zelfs aangevuld met de tegoeden op de spaarrekening. (…)

Ik stel u beiden hoofdelijk aansprakelijk voor elke schade voortvloeiende uit het vorenstaande zowel voor schade die ons kantoor daarvan ondervindt als schade aan de overige erfgenamen en voor schade aan degenen die de door hen geleden schade kunnen verhalen. Uiteraard bent u rente verschuldigd over de door u ten laste van de nalatenschap opgenomen gelden met ingang van de datum van opnamen. Een kopie van deze brief zond ik naar de overige erfgenamen. (…)’.

De kandidaat-notaris heeft verklaard dat deze brief alsmede een tweede brief van dezelfde datum die was gericht aan alle erfgenamen een poging waren om druk op de erfgenamen uit te oefenen met als doel de zaak vlot te trekken. De kandidaat-notaris heeft zich in casu niet gerealiseerd dat de periodieke overboeking waarover hij in zijn brief van 8 augustus 1996 schrijft, een overschrijving was ten behoeve van de hypotheekschuld van erflaatster en derhalve een boedelschuld. Het Hof is van oordeel dat de kandidaat-notaris met de toonzetting van genoemde brief de grenzen van de betamelijkheid heeft overschreden. Voorts acht het Hof het onbehoorlijk – en derhalve klachtwaardig – dat de kandidaat-notaris een kopie van hiervoor geciteerde brief aan de overige deelgenoten heeft gezonden.

In het dossier bevindt zich voorts een brief van de zijde van de kandidaat-notaris van 11 maart 1997 waarin hij als reactie op een brief van klaagster van 26 februari 1997 aan haar het navolgende schrijft: ‘Verbaasd nam ik kennis van de brief waarin u mij van partijdigheid beschuldigt. Ik kan uw wensen en de wensen van de andere erfgenamen niet uitvoeren omdat u het met elkaar niet eens bent. (…).’.

Deze reactie op de brief van klaagster van 26 februari 1997 is echter naar het oordeel van het Hof niet gepast nu uit genoemde brief van klaagster enkel blijkt dat zij haar ongerustheid en twijfels heeft geuit over de behandeling van de nalatenschap door de kandidaat-notaris. De reactie van de kandidaat-notaris is mitsdien overtrokken en onnodig. (…)

Klaagster verwijt de kandidaat-notaris voorts dat hij geweigerd zou hebben een verklaring van erfrecht af te geven. Klaagster wijst in dit verband op haar brief aan de kandidaat-notaris van 28 juli 1997. De kandidaat-notaris betwist zulk een verzoek te hebben ontvangen. Naar ’s Hofs oordeel kan uit genoemde brief van klaagster echter een impliciet verzoek tot het afgeven van een verklaring van erfrecht worden afgeleid. Klaagster schrijft het navolgende: ‘(…) Om van deze subsidie gebruik te kunnen maken, heb ik echter een bewijs nodig dat ik voor tweederde eigenaar van dit huis ben en dat mijn broer en zus daar geen aandeel in hebben. Ik verzoek u mij de daartoe benodigde documenten zo spoedig mogelijk toe te zenden. (…)’.

In casu had een verklaring van erfrecht niet kunnen leiden tot het door klaagster beoogde resultaat. De gerechtigdheid in het gedeeltelijk aan haar toebehorende registergoed blijkt immers pas uit een verklaring van toedeling die afgegeven kan worden na het passeren van een akte van toedeling dan wel uit het afschrift van zodanige akte of van een akte tot afgifte van een legaat. Echter, de kandidaat-notaris had wel behoren te reageren op het eerder geciteerde verzoek van klaagster en haar dienen te informeren omtrent de (on)mogelijkheden terzake van de verklaring van erfrecht.

Voorts was de kandidaat-notaris in het bezit van een volmacht van ieder van de erfgenamen. De kandidaat-notaris had derhalve dienen te bewerkstelligen dat de notaris een verklaring van erfrecht zou afgeven aan de A-bank en had deze bank op die wijze dienen te informeren omtrent het overlijden van erflaatster. Blijkens een brief van de A-bank van 17 maart 1997 was de bank pas omstreeks deze datum op de hoogte van het overlijden van erflaatster en hebben de in de brief van 8 augustus 1996 genoemde overboekingen nog immer plaatsgevonden.

Voorts wordt de kandidaat-notaris verweten dat hij geweigerd heeft een boedelbeschrijving op te stellen. De kandidaat-notaris stelt hier tegenover dat hij pas een boedelbeschrijving kan maken op het moment dat partijen het eens zijn over alle tot de nalatenschap behorende bestanddelen en de waarden daarvan. Het opstellen van een boedelbeschrijving is echter reeds mogelijk voorzover de relevante activa en passiva bekend zijn. Naar het oordeel van het Hof had de kandidaat-notaris derhalve een boedelbeschrijving dienen op te stellen. Overigens heeft de kandidaat-notaris in zijn brief aan de erfgenamen van 8 augustus 1996 daartoe ook een poging ondernomen.

Het Hof komt tot de slotsom dat de kwaliteit van de boedelbehandeling door de kandidaat-notaris onder de maat is gebleven. Het beeld dat uit het dossier rijst, is dat de kandidaat-notaris te weinig regisserend is opgetreden en voorts dat hij te weinig uitleg en voorlichting heeft gegeven. Het voorgaande geldt in het bijzonder met betrekking tot de verklaring van erfrecht ten behoeve van de subsidieaanvraag. Voorts heeft de kandidaat-notaris gedurende 11 maanden onvoldoende adequaat gereageerd.

Ten aanzien van de klacht tegen de notaris verwerpt het Hof de verweren van de notaris. Het Hof overweegt dat de notaris als direct verantwoordelijke de regie in handen had dienen te nemen toen hem bleek dat de boedelbehandeling stroef verliep met name op het moment dat de kandidaat-notaris de objectiviteit jegens klaagster en haar partner enigszins liet varen hetgeen resulteerde in een geïrriteerde briefwisseling. Op het moment dat klaagster schriftelijk een beroep had gedaan op de notaris de afwikkeling van de nalatenschap in goede banen te leiden, had hij in ieder geval actie dienen te ondernemen, aldus het Hof.

Het Hof vernietigt de beslissing van de Kamer en verklaart de klachten jegens de kandidaat-notaris en de notaris gegrond en legt hen beiden de maatregel van waarschuwing op.

13.2.128 Legitieme, afstand, informatieplicht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 22 november 2001, nr. 406/99

Inhoud

Afstand legitieme en voorlichting over de betekenis daarvan.

Feiten

Teneinde de voortzetting van het landbouwbedrijf door hun zoon X mogelijk te maken hebben de de echtelieden A en B testamenten gemaakt die een inbreuk op de legitieme van de overige kinderen inhouden. Na overlijden van moeder hebben de overige kinderen ten overstaan van de notaris een zogenoemde ‘morele bekrachtiging’ getekend, onder meer inhoudende dat zij er mee bekend zijn dat vader zijn zoon X tot enig en algehele erfgenaam heeft benoemd, dat zij van hun vader bij wijze van schenking ieder ƒ 25.000 zullen ontvangen en zij te zijner tijd geen verdere aanspraken meer zullen doen gelden. De notaris wordt verweten dat hij de kwestie van de legitieme porties niet aan de orde heeft gesteld.

Uitspraak

De klacht is ongegrond. De klagers hebben in de akte van bekrachtiging van het testament van hun moeder verklaard afstand te doen van elk eventueel recht om zich op hun wettelijk erfdeel te beroepen en de klagers hebben verklaard dat ten tijde van de ondertekening van deze ‘morele bekrachtiging’ de notaris de inhoud van de stukken heeft doorgenomen. Het is immers niet goed denkbaar dat de hiervoor geschetste gebeurtenissen zouden hebben plaatsgevonden zonder bespreking van een essentieel onderdeel van de afspraken, te weten het doen van afstand van hun recht om zich te beroepen op hun wettelijk erfdeel.

13.2.129 Boedelbeschrijving, rechercheplicht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 27 december 2001, nr. 486/01, NM 2002, 6

Inhoud

In hoeverre moet de behandelaar rekening houden met geuite vermoedens over de juistheid van bepaalde opgaven in het kader van een boedelbeschrijving?

Feiten

Klaagster deelt de notaris op 20 mei 1999 mede dat zij het ernstige vermoeden heeft dat in de opgave van de bestanddelen van de nalatenschap door de echtgenote van haar overleden vader zaken van inboedel, een post voertuigen, alsmede een tweede huis in Frankrijk en een bankrekening op Malta, ontbreken. Tevens vraagt zij om een beëdigde boedelbeschrijving, welk verzoek zij driemaal herhaalt. Op 19 juli 1999 deelt de notaris klaagster mede dat hij een boedelbeschrijving zal opmaken aan de hand van de te tonen bankafschriften en verwijst hij naar de reeds gedane opgave van de bestanddelen. De beëdigde boedelbeschrijving is op 10 september 1999 gepasseerd.

Uitspraak

Het siert de notaris dat hij de afwikkeling van de nalatenschap heeft overgenomen van de behandelend kandidaat-notaris toen hem bleek dat het niet eenvoudig zou worden de deelgerechtigden tot elkaar te brengen. Maar klaagster voelt zich terecht gegriefd omtrent de reactie van de notaris op de door haar geuite vermoedens. Door te stellen dat deze ‘te vaag’ waren, geeft de notaris impliciet aan de passage in de brief weloverwogen terzijde te hebben gelegd. En het opmaken van een boedelbeschrijving aan de hand van bankafschriften is niet aan de orde daar waar vermogensbestanddelen zouden ontbreken.

Jaar 2002

13.2.130 Inventarisatielijst, boedelnotaris, verrekening, declaratie

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 17 januari 2002, nr. 602/01, NM 2002, 4

Inhoud

De notaris die door één van beide erfgenamen was benaderd om de nalatenschap van hun moeder te behandelen, mocht zich als boedelnotaris beschouwen nu de andere erfgename geen blijk gaf hem niet als zodanig te erkennen. De notaris had de van de ene erfgename onder voorwaarden ontvangen lijst van ontbrekende boedelgoederen niet aan de andere erfgename mogen afgeven zonder haar vooraf van zijn voornemen daartoe in kennis te stellen. Verrekening van declaratie met onder de notaris berustende gelden terecht. Geen oordeel over renteberekening over aan klaagster toekomend bedrag nu dat een civielrechtelijke kwestie is.

De feiten

Op 25 februari 1998 overlijdt de moeder van klaagster, haar beide dochters als enige erfgenamen voor gelijke delen achterlatende. De zuster van klaagster ontruimt zonder toestemming van klaagster de kamer van erflaatster in het bejaardenhuis waar erflaatster woonde. Klaagster stelt naar aanleiding hiervan een lijst op van de naar haar mening in ieder geval ontbrekende zaken en geeft deze aan de notaris. De notaris zendt een kopie van deze lijst aan de zuster van klaagster met het verzoek aan te geven waar de vermelde zaken zich bevinden. Op 8 juni 2000 ondertekenen klaagster en haar zuster een schikking, inhoudende dat de zusters over en weer geen verplichtingen meer jegens elkaar hebben na afgifte door de zuster van klaagster aan klaagster van de door klaagster gewenste zaken en betaling van een bedrag van ƒ 8.500 aan klaagster door haar zuster.

Uitspraak

Het hof constateert allereerst dat de notaris als boedelnotaris is opgetreden nu hij door de zuster van klaagster daartoe was benaderd en klaagster getuige haar gedragingen er geen blijk van heeft gegeven de notaris niet als boedelnotaris te erkennen, zoals zij ter zitting in hoger beroep ook zelf heeft toegegeven. Klaagster verwijt de notaris in het bijzonder dat hij een kopie van een door haar opgestelde lijst van goederen die in ieder geval ontbraken bij de verdeling van de boedel van erflaatster tegen haar uitdrukkelijke wens aan de zuster van klaagster ter beschikking heeft gesteld. De notaris heeft in zijn verweerschrift in hoger beroep erkend dat het hem door klaagster niet was toegestaan deze lijst door te zenden aan haar zuster. Het hof is met de notaris van oordeel dat het hem vanwege zijn bijzondere positie niet paste zich in het geschil tussen klaagster en haar zuster te mengen in die zin dat hij zijn medewerking zou verlenen aan het controleren door klaagster van haar zusters vermeende onbetamelijke handelwijze. Om zijn onafhankelijke rol in deze zaak te waarborgen is de notaris dan ook terecht niet overgegaan tot het (doen) vergelijken van de door de zusters op te stellen lijsten van de boedelgoederen van erflaatster. Echter, de notaris wist dat in deze zaak de verstandhouding tussen de erfgenamen allerminst goed te noemen was. Gelet op de gespannen verhoudingen tussen klaagster en haar zuster, ging het naar ’s Hofs oordeel te ver om de door klaagster opgestelde lijst zonder haar toestemming naar haar zuster door te zenden, de ongetwijfeld goede bedoelingen van de notaris ten spijt. Hierbij neemt hof eveneens in aanmerking dat de notaris had nagelaten klaagster van zijn voornemen tot verzending van een kopie aan haar zuster op de hoogte te stellen. De klacht is op dit punt gegrond.

Het hof merkt ten aanzien van dit verwijt op dat deze kwestie een civielrechtelijke betreft, die in een procedure als de onderhavige niet inhoudelijk kan worden beoordeeld. Slechts beoordeeld kan worden of de notaris met zijn handelwijze hieromtrent laakbaar heeft gehandeld jegens klaagster. Het hof acht de – alleszins verdedigbare – gedachte van de notaris op dit punt – inhoudende dat hij aan klaagster de rente over genoemd bedrag dient te vergoeden vanaf de datum van ondertekening van de schikking tussen klaagster en haar zuster op 8 juni 2000, omdat pas vanaf dat moment het bedrag aan klaagster toekwam – niet laakbaar.

Anders dan de Kamer, is het hof onder meer gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, van oordeel dat de notaris op goede gronden aan klaagster de door hem verrichte werkzaamheden in rekening heeft gebracht en dat het hem vrij stond dit bedrag in mindering te brengen op het onder hem rustende aan klaagster toekomende bedrag. Hierbij neemt het hof eveneens in aanmerking dat klaagster heeft gesteld aanvankelijk geen bezwaar te hebben tegen de declaratie, doch dat dit slechts naar voren kwam toen zij merkte dat de notaris zich naar haar mening onvoldoende had ingespannen om tot afwikkeling van de nalatenschap te geraken.

Het Hof concludeert dat de notaris de belangen van klaagster voldoende heeft behartigd. De klacht is derhalve met uitzondering van het onderdeel met betrekking tot het doorzenden van de gekopieerde lijst aan de zuster van klaagster ongegrond. In het bijzonder ermee rekening houdend dat de notaris met zijn handelwijze heeft getracht de tussen klaagster en haar zuster ontstane impasse te doorbreken, ziet het Hof geen aanleiding voor het opleggen van een maatregel aan de notaris.

Opmerking

Zie over de boedelnotaris ook art. 9 en art. 18 van de Verordening Beroeps- en gedragsregels alsmede art. 4:146 lid 1, 197, 211 lid 5 BW en art. 677 Rv.

13.2.131 Optreden boedelnotaris, bevel opmaken boedelbeschrijving en verzegeling, binnentreden woning

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 7 februari 2002, nr. 540/01, NM 2002, 4

Inhoud

Notaris wordt benoemd door de kantonrechter om een boedelbeschrijving op te stellen en de inboedelgoederen te verzegelen. Moet hij die benoeming aanvaarden?

Feiten

Op 13 januari 1998 is de echtgenoot van klaagster overleden. Klaagster was op 10 november 1997 in voor hem derde echt en in wettelijke gemeenschap van goederen met erflater gehuwd. Erflater had twee kinderen uit een eerder huwelijk. Bij testament van 12 december 1988 heeft erflater over zijn nalatenschap beschikt. Blijkens de verklaring van erfrecht van 21 januari 1998, opgemaakt door de notaris, heeft erflater, onder de last van enkele legaten, als enige erfgenamen van zijn nalatenschap achtergelaten zijn erfgenamen bij versterf. Op 3 februari 1998 vindt tussen klaagster en de notaris, in aanwezigheid van klaagsters tolk, een gesprek plaats ten kantore van de notaris. Bij beschikking van 26 februari 1998 is de notaris benoemd door de kantonrechter te Rotterdam om een boedelbeschrijving van de nalatenschap van erflater op te maken en tot verzegeling van de goederen van erflater over te gaan. Op dezelfde dag wordt de notaris telefonisch hierover ingelicht door de griffie van het kantongerecht te Rotterdam. Op 19 maart 1998 heeft de notaris, vergezeld van een tolk-vertaler, de hem bij beschikking van 26 februari 1998 opgedragen boedelbeschrijving opgemaakt en de inboedel verzegeld.

Uitspraak

De notaris heeft in de onderhavige zaak méér gedaan dan het enkel geven van het advies dat klaagster zich diende te wenden tot een advocaat. De notaris heeft in ieder geval de rechtsgevolgen van het testament van erflater met klaagster besproken alsmede het voor klaagster meest gunstige en meest ongunstige resultaat. Tenslotte is het hof noch uit het onderhavige dossier noch uit de verklaringen ter terechtzitting gebleken dat de notaris op enig moment als partijadviseur ten behoeve van de kinderen van erflater is opgetreden, of dat de notaris de belangen van klaagster heeft veronachtzaamd. Dit klachtonderdeel is derhalve ongegrond. In onderhavige zaak staat voldoende vast dat toen de notaris werd benaderd door de griffie van het kantongerecht te Rotterdam met de mededeling dat hij zou worden benoemd om een boedelbeschrijving van de nalatenschap op te stellen en de inboedelgoederen te verzegelen, de notaris aan de griffiemedewerker heeft verzocht een andere notaris te benoemen. Het verzoek van de notaris werd ingegeven door het door hem gevoelde spanningsveld van belangen van de erven en mede doordat hij door beide partijen reeds was benaderd evenwel zonder dat hij als boedelnotaris of als partijadviseur voor één van partijen optrad. De griffiemedewerker van het kantongerecht heeft afwijzend geantwoord op het verzoek van de notaris. Op grond van het voorgaande is het hof van oordeel dat de notaris in casu geen andere mogelijkheid had dan zijn bij de wet opgedragen taak te vervullen. Dat de notaris zijn komst niet heeft aangekondigd bij klaagster, kan hem evenmin worden verweten nu hem dit op grond van de genoemde beschikking niet was toegestaan.

Partijen hebben een verschillende lezing omtrent hetgeen is voorgevallen ten tijde van het opmaken van de boedelbeschrijving en verzegeling op 19 maart 1998. Het hof acht de versie van de notaris de meest aannemelijke. Immers, de notaris had zich voorzien van de bijstand van een tolk met als doel klaagster in het Pools te kunnen informeren omtrent de gang van zaken. Dat de tolk geen contact met klaagster had mogen opnemen voor het binnentreden in de woning acht het hof niet aannemelijk nu immers op verscheidene manieren is geprobeerd klaagster de deur van de woning te laten openen. Op grond van het voorgaande is het hof van oordeel dat dit klachtonderdeel eveneens ongegrond is. Het Hof verklaart de klacht ongegrond.

13.2.132 Uitleg, onduidelijke onderhandse afspraken, waardering, informatieplicht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 14 februari 2002, nr. 532/01, NM 2002, 5

Uitspraak

Het Hof constateert dat de notaris op 23 februari 2000 door enkele familieleden van erflaatster A werd geïnformeerd over het bestaan van buitenlandse tegoeden van het echtpaar A-B. De notaris heeft naar aanleiding van deze informatie op dat moment geen activiteiten ondernomen, hoewel hij van deze tegoeden melding had dienen te maken in de aangifte voor het recht van successie met betrekking tot de nalatenschap van A. De notaris stelt dat hij geen concrete informatie had over de buitenlandse tegoeden en dat hij een pro memorie opgave niet heeft overwogen omdat hij meende dat zodra hem wel informatie zou bereiken over de hoogte van de tegoeden alsnog een nadere aangifte gedaan zou kunnen worden. Deze gang van zaken is volgens de notaris niet ongebruikelijk en ook de Inspectie Successie zou daarvan op de hoogte zijn en deze gedogen. Het Hof verwerpt het verweer van de notaris. De notaris had minstgenomen een pro memorie opgave dienen te doen, zeker nu de notaris de aangifte zelf heeft verzorgd. De notaris heeft evenwel niets met de hem ter kennis gekomen informatie gedaan.

Na het overlijden van erflater, had de notaris de wetenschap terzake van de nalatenschap van A dat er nog buitenlandse tegoeden aanwezig waren, welke wetenschap hem was toevertrouwd door personen die toen optraden ten behoeve van en namens erflater. Naar het oordeel van het Hof stond na diens overlijden die wetenschap in de boedel van A ter vrije beschikking van de notaris in de boedel van erflater. De notaris had deze informatie derhalve direct dienen te benutten bij de afwikkeling van die nalatenschap. De notaris had – zonder de identiteit van de beheerders van de buitenlandse tegoeden te hoeven vermelden – hiertoe de erfgenamen dienen te informeren dat er buitenlandse tegoeden waren die tot de nalatenschap behoorden en hij had de erfgenamen bijvoorbeeld kunnen voorstellen – voorzover mogelijk – recherche te doen bij grote bankinstellingen. Tenslotte had de notaris nadat de erfgenamen hiertoe zouden hebben besloten, eventueel bij de beheerders kunnen informeren naar de voorwaarden waaronder zij de banktegoeden zouden prijsgeven. Een en ander echter nadat de notaris hierover overleg zou hebben gevoerd met de erfgenamen. Het hof concludeert gezien het vorenstaande dat het door de notaris gevoelde dilemma tussen geheimhoudingsplicht en informatieplicht niet aanwezig was. Ten aanzien van de afgifte van de sleutel van de woning van erflater acht het hof het verweer van de notaris, dat eerst in hoger beroep is gevoerd, niet aannemelijk, zodat ook dit klachtonderdeel gegrond is. Anders dan de kamer legt het hof de maatregel van berisping.

13.2.139 Trage afwikkeling, informatieplicht, verklaring van erfrecht, volmacht

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 7 november 2002, nr. 266/02, NM 2003, 2

Inhoud

Notaris mag informatie weigeren aan gevolmachtigde van erfgenaam zolang deze geen volmacht overlegt. De notaris moet behoudens bijzondere omstandigheden een verklaring van erfrecht afgeven waarin geen gevolmachtigde erfgenaam is voorkomt, ook al heeft een dergelijke verklaring maar beperkt nut. De notaris dient zich te onthouden van mededelingen over de betrokkenheid van bepaalde erfgenamen bij strafbare feiten gepleegd jegens erflaatster zonder de betrokkene schriftelijk daarvan op te hoogte te stellen zodat deze kan reageren.

Feiten

Op 2 maart 1999 overlijdt erflaatster die krachtens de wet als enige erfgenamen ieder voor de helft achterliet in de vaderlijke lijn de familie A en in de moederlijke lijn in totaal twintig erfgenamen onder wie mevrouw B. Op 8 september 2000 heeft de notaris een bijeenkomst voor de erfgenamen georganiseerd teneinde de voortgang van de afwikkeling van de nalatenschap te bespreken, de erfgenamen in de gelegenheid te stellen het sterfhuis te bezoeken en een toelichting te geven op de behandeling van de nalatenschap door de notaris. Mevrouw B verleent op 12 oktober 2001 volmacht aan haar stiefzoon C om namens haar de nalatenschap af te wikkelen. Op 26 januari 2001 heeft de notaris aan de erfgenamen volmachten toegezonden voor de verkoop van het tot de nalatenschap behorende woonhuis. De verkoop heeft op 23 november 2001 plaatsgevonden.

Bij brief van 17 januari 2002 schrijft de notaris aan de erfgenamen onder meer: ‘… Verder beschuldigt de heer C bepaalde erfgenamen betrokken te zijn geweest bij het vermoorden van erflaatster en de verduistering van grote sommen geld welke zich in kontanten in het sterfhuis zouden hebben bevonden …’ C ontkent dat hij deze uitlatingen heeft gedaan.

Mevrouw B, verder te noemen klaagster, voor wie de heer C als gemachtigde optreedt, verwijt de notaris traagheid in de afwikkeling van de nalatenschap, gebrekkige informatieverschaffing, onterechte weigering om een verklaring van erfrecht aan haar af te geven, het apart aan haar in rekening brengen van kosten, en het ten onrechte doen van uitlatingen over mogelijk gepleegde strafbare feiten.

Uitspraak

Het Hof stelt vast dat de notaris pas vanaf 30 juni 2000 verantwoordelijk kan worden gehouden voor de boedelbehandeling. Het hof heeft er begrip voor dat een notaris eerst wil proberen om langs minnelijke weg de medewerking van alle erfgenamen te verkrijgen. Maar de notaris had de erfgenamen in de periode tot 23 november 2001 toen die medewerking uitbleef er op enig moment op kunnen wijzen dat hun juridische middelen ter beschikking stonden om bij onwilligheid van een erfgenaam toch tot de veiling van een onroerende zaak te komen. Het Hof acht de handelwijze van de notaris op dit punt in casu echter niet tuchtrechtelijk laakbaar. Op de klacht omtrent het gebrek aan informatie ziet het Hof, behoudens het voorgaande, geen aanleiding voor de notaris om zich wat betreft zijn informatieplicht jegens de erfgenamen meer inspanningen te getroosten dan hij reeds heeft gedaan, een en ander met uitzondering van de informatie over de saldi van de bankrekeningen.

Hieromtrent oordeelt het Hof dat uit de stukken blijkt dat de gemachtigde van klaagster in de loop van het jaar 2001 verscheidene malen om informatie heeft gevraagd, in het bijzonder ook met betrekking tot de saldi van de bankrekeningen van de nalatenschap. De notaris heeft die informatie terecht niet willen verstrekken aan de gemachtigde van klaagster zolang deze geen volmacht van klaagster had. Deze volmacht is echter op 12 oktober 2001 door klaagster verleend. Door de gemachtigde van klaagster is in zijn klaagschrift van 8 november 2001 onweersproken gesteld dat hij enige weken daarvoor van de notaris ‘een lijst met tegoeden bij banken’ van de notaris kreeg, die de notaris naar zijn zeggen aan de erfgenamen had verzonden. Het hof begrijpt dat het hier ging om de overzichten van 4 september en/of 10 oktober 2000 en is van mening dat de notaris daarmee op dat moment gezien het uitdrukkelijke verzoek niet kon volstaan. Het had de notaris weinig moeite gekost de gemachtigde van klaagster nu hij daarom vroeg op dat moment een overzicht van de actuele banktegoeden te geven.

Inzake de vraag van klaagster of de notaris terecht weigerde om een verklaring van erfrecht af te geven merkt het Hof op dat de notaris in zijn brief van 17 januari 2002 aan de erfgenamen heeft geschreven: ‘Een verklaring van erfrecht is een verklaring van een notaris dat een bepaalde persoon is overleden, wie zijn erfgenamen zijn en wie als gevolmachtigde namens de erfgenamen mag optreden.’ Aan de notaris kan worden toegegeven dat het nut van een verklaring van erfrecht aanzienlijk wordt vergroot indien die verklaring aangeeft wie als gemachtigde namens de erfgenamen kan optreden; noodzakelijk is dat echter niet. Ook zonder dat zonder de vermelding van een gezamenlijk gemachtigde die namens de gezamenlijke erfgenamen opdrachten kan geven kan een erfgenaam belang hebben bij een verklaring van erfrecht, bijvoorbeeld om zich bij een bank als erfgenaam te legitimeren.

Deze vraag dient derhalve ontkennend te worden beantwoord. Indien een erfgenaam een verzoek aan de notaris doet om afgifte van een verklaring van erfrecht, dient de notaris eventueel na de erfgenaam geïnformeerd te hebben over het beperkte nut van een verklaring van erfrecht zonder dat een gemachtigde van de gezamenlijke erfgenamen is aangewezen, hiertoe over te gaan behoudens bijzondere omstandigheden, waarvan in casu niet is gebleken. De notaris heeft in dit opzicht dan ook onzorgvuldig gehandeld.

Klaagster heeft de notaris voorts verweten ten onrechte kosten aan haar, althans haar gemachtigde, in rekening te brengen voor de beantwoording van vragen die de gemachtigde van klaagster aan de notaris heeft gesteld. Reeds omdat door de notaris aan klaagster, althans haar gemachtigde, tot op heden nog geen enkele rekening is gestuurd, faalt dit klachtonderdeel. Voorzover de klacht ziet op de aankondiging van de notaris om aan (de gemachtigde van) klaagster kosten in rekening te brengen voor aan het notariskantoor gegeven opdrachten die buiten de normale boedelafhandeling vallen, overweegt het hof dat de notaris op goede gronden is overgegaan tot een zodanige aankondiging (…). Klaagster dient immers op de hoogte te worden gebracht van eventuele financiële consequenties van de namens haar verrichte handelingen en gedane verzoeken.

Klaagster heeft tenslotte betoogd dat de notaris ten onrechte uitlatingen heeft gedaan over mogelijke strafbare feiten. De gemachtigde van klaagster heeft hierbij gewezen op de mededeling door de notaris aan de erfgenamen dat de gemachtigde van klaagster bepaalde erfgenamen beschuldigt betrokken te zijn bij het vermoorden van erflaatster, dat hij geëist zou hebben dat verdere gerechtelijke stappen worden ondernomen met betrekking tot verdwenen goederen uit de boedel en dat volgens hem grote sommen geld verduisterd zijn. De gemachtigde van klaagster heeft betwist dat hij de hem door de notaris in de mond gelegde uitspraken heeft gedaan terwijl de notaris die uitspraken niet aannemelijk heeft gemaakt. Het hof is van oordeel dat, wat er al zij van het verweer van de notaris dat hij de andere erfgenamen moest informeren omtrent de redenen van vertraging bij de afwikkeling van de nalatenschap, de notaris er goed aan had gedaan indien hij zich had onthouden van het geven van dergelijke informatie aan de erfgenamen zonder de gemachtigde van klaagster tevoren daarvan schriftelijk op de hoogte te stellen, zodat deze daarop had kunnen reageren.

Het Hof vernietigt de beslissing van de Kamer, verklaart de klachten ten dele gegrond en ten dele ongegrond en legt aan de notaris de maatregel van waarschuwing op.

13.2.140 Testeervaardigheid, tijdig passeren testament

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 4 juli 2002, nr. 38/02, NM 2003, 4

Inhoud

Uitsluitend de hoge leeftijd van de testatrice is onvoldoende reden om de notaris te kunnen verwijten dat het testament een vijftal dagen na de bespreking dienaangaande, toen testatrice door een beroerte werd getroffen, nog niet was verleden.

Feiten

Op 3 januari 2001 wordt de notaris door mevrouw A, een zuster van klaagster, gebeld met het verzoek om een 88-jarige dame aan huis te bezoeken voor een testamentbespreking. De notaris bevestigt dat hij testatrice op korte termijn zal bezoeken en dat hij het niet gewenst acht dat derden bij het gesprek aanwezig zijn. Omdat mevrouw A en de alfahulp van testatrice aanwezig willen zijn om enige informatie over executele en volmachtverlening te krijgen, is uiteindelijk een afspraak gemaakt voor 23 januari 2001. Nadat de notaris op die dag de gewenste informatie aan mevrouw A en de alfahulp heeft verstrekt, hebben zij de woning verlaten, waarna de notaris enige zaken met testatrice heeft besproken.

De kandidaat-notaris had niet mogen volstaan met het zonder een nadere toelichting overbrengen van een voorstel van de beroepshalve deskundige curator aan de terzake niet deskundige erfgenamen. Met zijn passieve handelwijze kon de kandidaat-notaris de indruk van partijdigheid wekken. Het had de kandidaat-notaris als deskundige op het gebied van nalatenschappen sneller duidelijk moeten zijn dat de erfgename een verklaring van erfrecht behoefde om zich te legitimeren ten opzichte van bepaalde instanties.

Feiten

De kandidaat-notaris is door notaris X belast met de afhandeling van de nalatenschap van erflater, overleden op 18 augustus 1998. Eén van de erfgenamen verkeert in staat van faillissement en wordt vertegenwoordigd door de curator. De curator heeft zijn beslissing omtrent de aanvaarding van de nalatenschap opgeschort in afwachting van de boedelbeschrijving. Op 7 januari 1999 vindt op het notariskantoor een gesprek plaats waarbij de erfgenamen, de kandidaat-notaris en de curator aanwezig zijn.

Bij brief van 26 maart 1999 zendt de kandidaat-notaris een overzicht van de activa en passiva van de nalatenschap aan de curator. In het tweede kwartaal van 1999 biedt de curator aan de overige erfgenamen aan het erfdeel van de gefailleerde aan hen over te dragen tegen een bedrag van ƒ 18.000. Bij brief van 10 augustus 1999 zendt de kandidaat-notaris op hun verzoek een overzicht van het vermogen van de gemeenschap van goederen per sterfdatum aan de erfgenamen waarbij hij het door de curator gedane aanbod vermeldt. Bij akte van 27 augustus 1999 maakt de plaatsvervanger van notaris X de boedelbeschrijving van de nalatenschap op. Op 14 september 2000 is door de notaris de verklaring van erfrecht opgemaakt. Klaagster, één van de erfgenamen, verwijt de kandidaat-notaris onvoldoende zorgvuldigheid en voortvarendheid bij het afwikkelen van de nalatenschap. In het bijzonder klaagt zij over het feit dat de kandidaat-notaris het voorstel van de curator zonder meer heeft doorgegeven en het bedrag niet heeft getoetst. Hij heeft nagelaten het door de curator voorgestelde uitkoopbedrag te matigen op grond van het vruchtgebruik van de weduwe van erflater. Verder heeft de kandidaat-notaris langdurig nagelaten ondanks herhaald verzoek om een verklaring van erfrecht af te geven.

Uitspraak

De weduwe van A en mevrouw B dienen op 14 augustus 2001 een klacht in en verwijten de notaris en de oud-notaris onvoldoende zorgvuldigheid te hebben betracht bij het afwikkelen van de nalatenschap van erflaatster. De oud-notaris verwijten zij in het bijzonder dat hij heeft nagelaten de verklaring van erflaatster dat zij geen kinderen had, in 1979 op juistheid te controleren. De oud-notaris heeft een verklaring van executele afgegeven zonder hieraan voorafgaand het bevolkingsregister te raadplegen. Voorts hebben de notaris en de oud-notaris nagelaten de gevolgen van de fout zoveel mogelijk te beperken. Pas ruim acht maanden nadat het afstammingsonderzoek was afgesloten hebben de notarissen klaagsters over de uitkomst daarvan bericht in de vorm van een nadere successieaangifte zonder enige uitleg of toelichting over de consequenties van de aanwezigheid van een legitimaris. Tenslotte verwijten klaagsters de notarissen dat in de nadere aangifte bij de berekening van de legitieme van C ten onrechte geen rekening is gehouden met de uitkering van legaten.

De notaris en de oud-notaris erkennen dat de verklaring van executele een foutieve opmerking bevat over het niet aanwezig zijn van afstammelingen van erflaatster. Zij stellen dit reeds in 1997 onomwonden te hebben toegegeven. Zij betwisten dat zij de verklaring van erflaatster in 1979 dat zij geen kinderen had, hadden moeten verifiëren. Het op juistheid controleren van de beweringen van een testateur is bij het opmaken van een testament niet aan de orde, dit geschiedt bij het opstellen van een verklaring van erfrecht of executele, aldus de notarissen.

Zij ontkennen dat van een rauwelijks versturen van de nadere aangifte sprake was omdat voordien medio januari 1998 al telefonisch contact met één van de klaagsters zou zijn opgenomen over het resultaat van het verervingsonderzoek. Wel erkent de notaris dat de uiteindelijke nadere aangifte van 9 oktober 1998 (te) lang op zich heeft laten wachten, ook al hadden klaagsters en notaris Y aangegeven geen haast te hebben met de afwikkeling. Hij heeft zijn excuses voor de vertraging aangeboden. De notaris en de oud-notaris stellen tenslotte dat zij niet verantwoordelijk zijn voor de fout in de nadere aangifte omdat deze uiteindelijk door de gemachtigde van klaagsters is ingediend en dat zij door die fout bovendien geen schade hebben geleden omdat de Belastingdienst alsnog rekening heeft gehouden met de legaten.

Uitspraak

De ontvankelijkheid van de klacht tegen de oud-notaris moet worden beoordeeld aan de hand van het bepaalde in art. 99 lid 12 Wet op het notarisambt, nu de klacht na de invoering van de Wet op het notarisambt is ingediend. Anders dan klaagsters oordeelt het hof dat als ingangsdatum van de termijn van drie jaar geldt het moment waarop klaagsters van het handelen of nalaten dat tot tuchtrechtelijke maatregelen aanleiding kan geven kennis namen. Hierbij is niet van belang vanaf welk moment klaagsters zeker wisten dat erflaatster een zoon had. Klaagsters kunnen derhalve niet ontvangen worden in hun klachten over het niet-verifiëren in 1979 en de afgifte van de verklaring van executele in 1988.

Door niet schriftelijk aan klaagsters en notaris Y te bevestigen dat klaagsters en notaris Y hadden aangegeven geen haast te hebben met het verrichten van eerdergenoemde werkzaamheden hebben de notaris en de oud-notaris in strijd gehandeld met de eisen van zorgvuldigheid. In dit opzicht hadden de notaris en de oud-notaris klaagsters niet in het ongewisse mogen laten en zonder enige nadere schriftelijke informatie hun pas bij brief van 9 oktober 1998 te berichten over de uitkomst van het onderzoek naar de legitimaris. Bovendien hebben de notaris en de kandidaat-notaris klaagsters niet gewezen op de consequenties van de aanwezigheid van de legitimaris. De notaris en de oud-notaris hadden klaagsters moeten uitnodigen voor een bespreking in plaats van het rauwelijks sturen van een brief zonder tekst en uitleg aan hen.

Klaagsters kunnen wel worden ontvangen in hun klacht tegen de notaris en de oud-notaris dat door hen een foutieve nadere aangifte van successie was ingediend. Klaagsters hebben belang bij een correcte afwikkeling van de nalatenschap. De vraag of zij daadwerkelijk financiële schade hebben geleden of zullen lijden, kan bij de beoordeling van de ontvankelijkheid in het midden blijven.

Bij het opstellen van de nadere aangifte is geen rekening gehouden met de legaten. Door het verzuim van de notaris en de oud-notaris om rekening te houden met de legaten bij het opstellen van de aangifte kan niet worden gesproken van een correcte afwikkeling van de nalatenschap. Dat de aangifte uiteindelijk is ingediend door de gemachtigde van klaagsters, doet hieraan niet af. Onzorgvuldig handelen, maar aangezien de feiten waarover geklaagd wordt zijn begaan onder de werking van de Wet op het Notarisambt van 9 juli 1842 kan aan de notaris, die ten tijde van de hiervoor bedoelde onzorgvuldigheden kandidaat-notaris was, op grond van het overgangsrecht geen maatregel worden opgelegd. Verklaart klaagsters niet-ontvankelijk in hun klacht tegen de oud-notaris met betrekking tot het verzuim de uitlatingen van erflaatster in 1979 te controleren en de aangifte van de verklaring van executele in 1988. Voor het overige verklaart het hof de klachten gegrond. Aan de oud-notaris (destijds notaris) legt het hof de maatregel van waarschuwing op.

13.2.149 Wijziging legaat vruchtgebruik

Instantie en vindplaats

Hof Amsterdam 20 februari 2003, nr. 902/02, NM 2003, 11

Inhoud

Notaris had zich er zelf van moeten vergewissen dat cliënt instemde met de inhoudelijke wijziging van het gelegateerde vruchtgebruik en niet moeten afgaan op de verklaring van derden dat cliënt daartegen geen bezwaren had.

Feiten

Op 27 juni 1999 overleed X, die in derde echt buiten gemeenschap van goederen gehuwd was met klaagster. Erflater heeft bij zijn testament zijn beide dochters uit eerste echt tot erfgenamen benoemd en aan zijn echtgenote, klaagster, onder meer het vruchtgebruik van de echtelijke woning gelegateerd. Deze woning, A-straat 636 B te C, is een appartement op de begane grond, dat deel uitmaakt van een appartementencomplex aan de A-straat 634-636 te C. Tot de aanhorigheden van het appartement behoort het medegebruik van de gemeenschappelijke tuin samen met vier andere eigenaren van appartementsrechten. Over de afwikkeling van de nalatenschap heeft de notaris veel overleg gevoerd. Teneinde een zo hoog mogelijke opbrengst te bewerkstelligen, is besloten de appartementsrechten te verkopen. Bij akte van 25 oktober 1999 heeft daartoe hersplitsing plaatsgevonden, waarbij onder meer de gemeenschappelijke tuin is gesplitst en is toegedeeld aan de aanliggende appartementsrechten.

Klaagster is door de notaris niet van deze hersplitsing op de hoogte gebracht. Bij akte van 29 november 1999 zijn de legaten aan klaagster afgegeven.

Klaagster verwijt de notaris dat hij haar niet op de hoogte heeft gesteld van de splitsing waarbij haar het medegebruik van de gemeenschappelijke tuin is ontnomen. De tuin die exclusief aan haar is toegedeeld is klein en er staat een grote boom in. Voorts is er sprake van verminderde privacy in de tuin. Zij heeft als gevolg van de splitsing schade geleden.

De notaris voert als verweer aan dat de nalatenschap er financieel niet florissant uitzag. De notaris zegt dat hij zich tot het uiterste heeft ingespannen om zorg te dragen voor een ongestoord woongenot van de aan klaagster gelegateerde woning. Zowel vanuit het kantoor van de notaris als vanuit makelaarskantoor Y is meermalen contact geweest met klaagster. Zij was dan ook volledig op de hoogte van de problemen die er speelden, aldus de notaris.

Uitspraak

De kamer van toezicht te Amsterdam overweegt dat de notaris zelf klaagster als vruchtgebruikster van het appartementsrecht, althans belanghebbende, op de hoogte had moeten stellen van de voorgenomen wijziging. Hij had zich er zelf van moeten vergewissen dat klaagster met de wijziging instemde en niet moeten afgaan op de verklaring van derden dat zij tegen de wijziging geen bezwaren had. Het betoog van de notaris dat klaagster door de splitsing niet is benadeeld doet daar niet aan af. Inhoudelijk is aan klaagster een ander legaat afgegeven dan in het testament was bepaald.

De kamer acht de klacht gegrond maar legt de notaris geen tuchtrechtelijk maatregel op omdat door de inzet van de notaris de financieel ongunstige toestand van de boedel vóór de splitsing in een situatie is gebracht dat afgifte van het legaat aan klaagster mogelijk is geworden. Het hof verwerpt het beroep van klaagster.